محاکمه وجدان‌های خفته بشری (در اشعار نزار قبانی)

علیرغم مطرح بودن تهدید صهیونیسم علیه فلسطین، در نشریات عرب و غیر فلسطینی تا زمان صدور اعلامیه بالفور ۱۹۱۷، شاعران کمترین توجهی به مسئله فلسطین نداشتند و نظرشان بیشتر به به رابطه ترک‌ها و اعراب معطوف بود. برخورد یهودیان و فلسطینی‌ها در ۱۹۲۹ بر سر "دیوار ندبه" را می‌توان نقطه عطفی در تاریخ شعر عرب دانست زیرا از این زمان، توصیف رویدادهای سیاسی فلسطین، به عنوان موضوعی مهم، به آثار شاعران عرب راه‌یافت. با شکست فلسطین در سال ۱۹۴۸ و تشکیل دولت یهود در آنجا، کشمکش اعراب و اسرائیل، موضوع مهم شعری شاعران عرب گشت و شکست ژوئن، علاوه بر شعر و صورت‌های دیگر ادبیات، نظیر داستانی است تأثیر فراوان نهاد تا جایی که این واقعه، مبدأ تحولی بزرگ در برخی از شعرای عرب و از جمله نزار قبانی ‌گشت. او که تا آن زمان به دلیل سرودن غزل و «شعر زن» لقب یافته بود، پس از شکست ۱۹۶۷، به شعر حماسی بدل می‌شود و با همان شور عاشقانه به معشوق همیشگی‌اش، به جنگ اسرائیل می‌رود و در اشعارش، فلسطین را با خود همگام می‌کند. او با خشم شعر حماسی، به سرزنش تمام مسئولان شکست فلسطین می‌پردازد و چنان صادقانه آنها را در دادگاه شعری خود محاکمه می‌کند که با بیان صریح و بی‌پروایش، عده زیادی را به خشم وامی‌دارد تا جایی که جنبه عظیمی، خواهان منع انتشار اشعارش شده‌اند. او در این رابطه، حتی از اعتراض نسبت به مسئولان غفلت زده بی‌خیال عرب که به اندیشۀ صهیونیست راضی‌شده و باعث جدایی و پارگی خطوط مرزی فلسطین گشتند، غافل نمانده و در اشعار خود.، از آنان به عنوان مسئولان اصلی شکست فلسطین یاد می‌کند و همچنین به سرزنش هنرمندان و شاعران و نویسندگان عرب که رسالت خطیر بیداری اذهان و جهت دهی به خوانندگان آثارشان را برعهده دارند، می‌پردازد و نسل‌های آینده را شراره‌های امید و آرزو برای برافروختن شعله‌های خشم و تداوم مبارزه تا سرحد جانبازی به منظور بازپس‌گیری وطن معرفی می‌کند. این مقاله در صدد است تا موضع‌گیری ها، واکنش‌ها و راهکارهای نزار قبانی را در مقابل وجدان‌های خفته بشری نشان دهد و به معرفی نمونه‌ای از اشعار او، در محاکمۀ این وجدان‌های خفته بپردازد.

کلیدواژه ها:

نزار قبانی ، شعر معاصر عربی ، فلسطین ، شعر مقاومت ، وجدان‌های خفته