عبدالرضا سیف - دانشیار دانشگاه تهران
اکرم رجبی - کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی

در باب افسانه های بزرگان فارسی، علی رغم تحقیقات پراکنده ای که صورت گرفته است، هنوز کار جدی و قابل توجهی یافت نمی شود. از آنجا که هر افسانه ای در دامان فرهنگ و اجتماع دوران خود پرورش می یابد، بی شک کارکردهای مردم شناختی آن از اهمیت بالایی برخوردار است. در این مقاله سعی شده است نحوه شکل گیری و سیر تحول افسانه های مرتبط با بزرگان ادب فارسی منتخب دوره های سامانیان، غزنویان و مغولان، از خلال تذکره ها، طبقه بندی، تحلیل و مقایسه گردد؛ به همین منظور، برخی از تذکره های مهم که جایگاه اصلی نوظهور این نوع افسانه ها هستند، انتخاب و سپس افسانه های مرتبط با تعدادی از بزرگان شعر و ادبی فارسی در آنها بررسی شده است. نتایج بررسی و مقایسۀ افسانه ها نشان می دهد هرچه شاعری نزد مردم از احترام و محبوییت بیشتری برخوردار باشد، به همان میزان افسانه های بیشتری دربارۀ او شکل می گیرد؛ همچنین افسانه ها نشان دهندۀ شرایط اجتماعی، تاریخی و فرهنگی جامعه آن دوران است.

افسانه، تذکره، داستان، شاعران ادب فارسی