نقش محوری مساجد در توسعه پایدار محلات و شهرها از منظر اسلامی

سخن گفتن از مسجد در مقیاس محله، بدون شناخت معنی و مفهوم محله، ساختار کلی و اجزای محله و ابعاد انسانی و اجتماعی آن و نیز تأثیر این ساختار معنایی و مقیاس انسانی و اجتماعی بر ساختار هندسی و عملکردی مسجد محله و اجزای آن، البته سخنی خام و میانتهی است. معماری و شهرسازی اسلامى) و هر یک از زیرمجموعه های آن همچون خانه، محله و شهر)، و به ویژه مسجد یعنی قلب خانه و محله و شهر، چیزی نیست مگر انعکاسی کالبدی از اندیشه قدسی و فرهنگ نظام مند اسلامى که بر صفحه آیینه صادق و ظرف مناسب آن یعنى؛ زندگی اسلامی متجسم گردیده، و بنابراین بنیان ماهوى، ساختار کالبدی و حتی فرآیند رشد و توسعه پایدار مسجد در مقیاس محله در نظام معماری و شهرسازی اسلامى بر اساس و هماهنگ با قوانین ویژه رفتاری آن اندیشه و فرهنگ(اعم از رفتارهاى فردى، اجتماعى، و یا حقوقی و اخلاقى) است. حتی در نگرشی هوشمندانه می توانیم بگوییم که حقیقت وجودی خانه، محله یا حتی شهر اسلامی و جوهر حاکم بر مجموعه صفات کیفی وبه عبارت دیگر کالبد یک محله خوب در این فرهنگ چیزی نیست مگر تجسیم فضایی روش مطلوب زندگی جمعی انسان کمی هر یک از آنها، همان حقیقت نظام رفتاری حاکم بر زندگی خانوادگى، همسایگی و شهری اسلامی است.مسلمان و الگوهای رفتاری مربوطه اش. الگوهایی که به عنوان بهره گیری از سنت رسول اکرم(ص) و ائمه معصومین(ع)، در نمونه کاملی از زندگی اسلامی بوده، و از یک طرف بر مبانی فکری و فلسفی اسلام، و از طرف دیگر بر اصول شریعت محمدیه استوارند. مطابق با نظر قریب به اتفاق تمامى متفکران و صاحبنظران در علوم اسلامى، انسان و جامعه انسانی حقیقتی است واحد و البته مرکب از دو بعد روح و جسم. بر اساس این تفکر، اگرچه روح و جسم (علیرغم وجود نوعی ارتباط) دو حقیقت متفاوت از یکدیگرند، اما زندگی در ذات و اصل خود متعلّقِ روح بوده و جسم نیز جوهر زندگی حیوانی خود و ملزومات آن (اعم از تصمیم گیرى، حرکت و فعل و نیز مجموعه صفات کیفی و کمی مربوط به هر یک) را از روح می گیرد

کلیدواژه ها:

محله محوری ، مسجد محله ، توسعه پایدار ، معماری و شهرسازی اسلامی