امکان سنجی اخلاق مراقبت در حیات اخلاقی حضرت زهرا (س)

اخلاق مراقبت موضوعی مطرح در مباحث اخلاقی معاصر است كه توجه برخی از متفكران اين حوزه را به خود جلب كرده است.اين اخلاق در فضای فیمینیستی و ناظر به حوزه رشد و تحول اخلاقی مطرح شده است و مراحل رشد اخلاقی كودك را بهگونه ای صورت بندی می كند كه به تفاوت میان زنان و مردان منجر گشته است. در اخلاق مراقبت تأكید می شود كه زنان دربارةمسائل اخلاقی به گونه ای ديگر استدلال می كنند و با صدايی متفاوت سخن می گويند. فیمینیست های طرفدار اخلاق مراقبتمعتقدند كه در چالش های اخلاقی، اگر بخواهیم بر مبنای اخلاق سنتی كه ناشی از نگرش مردانه به اخلاق است حركت كنیم،همواره بايد تابع قواعد عام اخلاقی عدالت محور باشیم و بدون توجه به موقعیت ها، احكام يكسانی ناشی از عقلانیت گرايی وعدالت محوری صادر كنیم. اما بر مبنای اخلاق مراقبت بايد جزئی نگر و قاعده گريز باشیم و نسبت به هر موقعیتی با مراقبت ولحاظ همۀ جوانب، حكم خاص آن موقعیت را بیابیم. در اين اخلاق بر نقش برجستۀ عواطف در رفتارهای اخلاقی تأكید گرديدهو از اين رو، آن را اخلاقی زنانه و برتر از اخلاق مردانه معرفی كرده اند. برخی از نويسندگان مسلمان استدلال كرده اند كه عرضۀاخلاق مراقبت به صورتی كه در مقابل عقلانیت گرايی و عدالت محوری قرار گیرد، عرضه ای افراطی و غیر قابل دفاع است، ولیمی توان تقريری معتدل از اخلاق مراقبت ارائه داد كه با اخلاق عدالت محور سازگار بوده و از منظر اسلام نیز مورد تأيید باشد.(اسلامی، 1387، ص 24) در اين مقاله در نظر داريم ضمن معرفی اخلاق مراقبت و تشريح گونۀ افراطی آن، تقرير معتدل از آن رامطرح و تأيید پذيری آن را از نظر اسلام مورد بررسی قرار دهیم. به اين منظور، به عنوان يک مطالعۀ موردی، حیات اخلاقیحضرت زهرا (سلام الله علیها) را به عنوان برجسته ترين زن مسلمان مورد بررسی قرار می دهیم. زندگی حضرت زهرا (س) همبه جهت دارا بودن مرتبۀ عصمت و هم به لحاظ زن بودن ايشان مصداق بسیار مناسبی برای دستيابی به نگاه اسلام در اينزمینه است. سؤال اصلی اين تحقیق آن است كه با توجه به شواهد روايی و تاريخی، آيا در زندگی حضرت زهرا (س) مواردیوجود دارد كه بتوان در آنها برخی شاخصه های اخلاق مراقبت را توأم با رعايت اصول عقلانیت و عدالت پیدا كرد. اين تحقیقيک تحقیق كتابخانه ای است و طی آن تلاش می شود با رجوع به منابع روايی و تاريخی و گردآوری شواهد لازم، به تحلیلآنها پرداخته و با مقايسه با شاخصه های اخلاق مراقبت به جواب سؤال مورد نظر دست يابد.

کلیدواژه ها:

اخلاق مراقبت ، فمنیسم ، عدالت محوری ، مراقبت مداری ، حضرت زهرا (س)