حسینعلی علیخانی - استادیار دانشکده کشاورزی کرج- دانشگاه تهران
سیدمهدی عرب - دانشجوی کارشناسی ارشد مجتمع آموزش عالی ابوریحان - دانشگاه تهران
غلامعباس اکبری - استادیار مجتمع عالی ابوریحان - دانشگاه تهران
محمدحسین ارزانش - استادیار مجتمع عالی ابوریحان - دانشگاه تهران

آزوسپیریلوم یکی از معروفترین میکروارگانیزم هایی است که می تواند در ریزوسفر غلات و اطراف ریشة آنها کلونی تشکیل دهد . دو برینر و همکاران (5) برای اولین بار گزارش نمودند که این باکتری به مقدار بسیار زیاد و گسترده ای در ریزوسفر تعدادی از گیاهان علفی مناطق گرمسیری یافت می شود . پس از آن آزوپیریلوم از ریشة تعداد زیادی از گیاهان علفی و وحشی و زراعی از جمله غلات، حبوبات و در خاک های مناطق مختلف دنیا با شرایط گرمسیری، نیمه گرمسیری و معتدل جداسازی شد . سالهاست که باکتری جنس آسپیریدوم به عنوان عامل محرک رشد گیاه (PGPR ) شناخته شده است . اثرات مفید این باکتری بر روی محصولات زراعی چه در محیط گلخانه و چه در مزرعه به اثبات رسیده است (15) اکثر باکتریهای خاکزی جنس آزوسپیریلوم موادی را ترشح می کنند که رشد گیاه را تحریک کرده و از گسترش عوامل بیماریزا جلوگیری به عمل می آورند (7). کنترل و از بین بردن بیماری های خاکزی توسط میکروارگانیزم ها، که از اثرات غیر مستقیم PGPR ها محسوب می شود ـ ممکن است به یکی از فعالیت های زیر مربوط باشد : 1 ـ تولید آنتی بیوتیکها (3) ـ 2 ـ تولید انواع سیدروفورها و محروم کردن عوامل بیمارگر گیاهی از آهن قابل استفاده خاک (13) ـ 3 ـ تولید آنزیمهای هیدرولیتیک برون سلولی (6) ـ 4 ـ بالابردن مقاومت سیستمیک -5 (12) ISR تولید فیتوتوکسینهای متنوع و ناشناخته (14) و 6 ـ تولید متابولیستهای ثانویه ای مانند (2)HCN . سیانید پتانسیل بازدارندگی آنزیم هایی که مسئول فرآیندهای اصلی متابولیکی گیاه مانند تنفس، تجمع نیترات و CO2 و متابولیسم کربوهیدرات هستند را دارا می باشد و همچنین ممکن است با اتصال به پروتئین پلاستوسیانین، انتقال الکترون در فتوسنتز را متوقف کند (8). کرمر و همکاران در سال 1990 گزارش کردند که در حدود %27 - 33 از باکتری های سودوموناس از رشد طولی ریشه در علف هرز گاو پنبه جلوگیری به عمل می آورند (10) به علاوه استفاده از باکتریهایی سیانوژن ( مولد HCN ) در کنترل علف های هرز بسیاری از جمله دم روباهی، پیچک صحرایی و بارنیاردگراس به اثبات رسیده است .ثابت شده است که هیدروژن سیانید تولید شده توسط باکتری ها، سیستم تنفسی قارچ های بیمارگر گیاهی را مختل نموده، از رشد و فعالیت آنها جلوگیری می کند (2) به طور کلی این گروه از باکتری ها اثرات متفاوتی بر روی رشد گیاهان از خود نشان داده اند ( بعضی محققین اثر آنها را سودمند و بعضی دیگر وجود اینگونه باکتریها را مضر دانسته اند ). مقدار تولید HCN توسط باکتری ممکن است به وجود پیش ماده هایی از قبیل : گلایسین، متیونین و ترشحات مختلف ریشه ای که حاوی گلوکوزیدهای سیانوژنیک هستند وابسته باشد (4). این تحقیق اولاً به منظور شناسایی، خالص سازی و اطلاع از فراوانی باکتری های آزوسپیریلوم بومی خاک های ایران و ثانیاً ارزیابی کیفی توان تولید HCN توسط آنها، مورد آزمون و بررسی قرار گرفته است