شناسایی موانع و تسهیل‌کننده‌های اجتماعی- فرهنگی و اقتصادی مشارکت مردمی در احداث و بهره‌برداری از کانال‌های آبیاری با استفاده از تحلیل میدان نیرو (مورد مطالعه شهرستان ویس)

مشارکت­ های مردمی مهم‌ترین وسیله برای موفقیت برنامه ­های اقتصادی و اجتماعی توسعه به‌ویژه استفاده بهینه از منابع آب در نواحی روستایی به‌حساب می ­آید. با شناخت عوامل مؤثر بر مشارکت روستاییان در حفظ و توسعه منابع آب کشور و میزان تأثیر آن‌ها می‌توان برنامه‌ریزی‌ها و اقدامات لازم را جهت مشارکت هرچه بیشتر مردم در حفظ و احیاء آب در آینده صورت داد و موانع مشارکت را نیز تعدیل نمود. از این‌رو، پژوهش حاضر با هدف شناسایی موانع و تسهیل‌کننده‌های اجتماعی- فرهنگی و اقتصادی مؤثر بر مشارکت مردمی در احداث و بهره‌برداری از کانال‌های آبیاری در منطقه ویس با استفاده از روش پیمایش انجام شد. تمام بهره ­برداران شبکه آبیاری ویس به‌عنوان جامعه آماری در نظر گرفته شدند و به روش نمونه­ گیری تصادفی ساده، نمونه­ ای به حجم ۲۱۷ نفر از میان آن‌ها انتخاب شد. ابزار جمع ­آوری داده ­ها پرسشنامه بود که پس از تأیید روایی و پایایی آن، در بین اعضای نمونه توزیع شد. برای تحلیل داده‌ها از روش تحلیل میدان نیرو با کمک نرم‌افزارهای  SPSSver۲۰و Pathmakerver ۵.۵ استفاده شد. نتایج نشان داد که مشارکت کاربران در مرحله تصمیم‌گیری بسیار ضعیف، در مرحله اجرا متوسط و در مرحله بهره ­برداری و ارزیابی بالا بود. نتایج تحلیل نیروهای تسهیل ­کننده و بازدارنده مرتبط با عوامل اجتماعی- فرهنگی و اقتصادی نشان داد که در همه موارد، برآیند امتیاز نیروهای بازدارنده بیشتر از برآیند امتیاز نیروهای تسهیل ­کننده است؛ یعنی تمایل به حفظ وضعیت موجود و عدم تغییر در بین بهره­ برداران منطقه نسبت به تمایل به ایجاد تغییر بیشتر و قوی­تر است. سرانجام، پس از شناسایی موقعیت ­های مسأله‌دار و سهم آن‌ها، به‌منظور دستیابی به یک وضعیت مطلوب­ تر، بعضی از راه حل‌ها برای تضعیف نیروهای بازدارنده و یا تشدید نیروهای تسهیل گر یا هر دو پیشنهاد شد.

کلیدواژه ها:

شبکه آبیاری و زهکشی ، موانع مشارکت ، تسهیل‌کننده‌های مشارکت ، تحلیل میدان نیرو