مریم قاسمی - استادیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشکده ادبیات، دانشگاه فردوسی، مشهد
فاطمه فعال - دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی گردشگری، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران

طرح مسئله: مرزهای کشور از گذشته تا حال به دلیل کشمکشها و جزر و مدهای اراضی همواره ازنظر توسعه یافتگی در وضعیت نامطلوبی قرار داشته اند. همچنین تحقق برنامه های مدیریتی در یک منطقه بدون توجه به مسائل اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی نه تنها نتایج مطلوبی به همراه ندارد بلکه اثرات منفی آن به مراتب بیشتر خواهدبود. برای تخصیص اعتبارات و منابع میان این مناطق، شناسایی جایگاه و رتبه مناطق از نظر برخورداری از مواهب توسعه ضروری است. هدف این مقاله تعیین سطوح توسعه یافتگی دهستانهای شهرستان سرخس، رتبه بندی آنها از نظر میزان برخورداری و تحلیل نابرابری های فضایی به منظور استفاده در توسعه متوازن نواحی مرزی تدوین گردیده است.روش پژوهش: روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و روش جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای و اسنادی میباشد و به منظور تعیین سطوح توسعه یافتگی دهستانهای شهرستان سرخس با استفاده از نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1390 و به کارگیری مدل چند معیاره Moris در نرمافزار Exell، با انتخاب 65 شاخص در قالب 7 بعد ( آموزشی ، بهداشتی و درمانی، زیربنایی، ارتباطات و حمل نقل، خدماتی و بازرگانی، سیاسی اداری، فرهنگی و مذهبی) جمع آوری شده است. درنهایت با بهره گیری از سیستم اطلاعات جغرافیایی و نرم افزار ArcGis به ترسیم نقشه های مورد نظر پرداخته شده است.یافته ها: یافته های پژوهش نشان میدهد که در مدل موریس 66,7 درصد از دهستانهای شهرستان سرخس (تجن، خانگیران، سرخس، گل بی بی) در سطح در حال توسعه هستند و 33,3 دهستانها (مرز داران و پل خاتون) در سطح محروم قرار گرفته اند.نتیجه گیری: با توجه به یافته های پژوهش متاسفانه هیچ دهستانی در سطح توسعه یافته قرار نگرفت که این نکته بیانگر وضعیت نامطلوب این شهرستان مرزی از نظر شاخص های توسعه یافتگی میباشد.

محرومیت فضایی، عدالت فضایی، شهرستان سرخس، نواحی مرزی، تکنیک موریس.