محمد افروغ - دانشگاه اراک، دانشکده هنر، گروه فرش
فتحعلی قشقایی فر - هیات علمی دانشکده معماری دانشگاه کاشان

دست‌بافته‌های عشایری و به‌طور ویژه قشقایی، مهم‌ترین هنر تجسمی ایشان است. اصالت این بافته‌ها متشکل از هویت زیباشناختی(طرح و نقش و رنگ‌بندی) و فن‌شناختی(فنون‌بافت، رنگرزی) است. بخش مهمی از چهره‌سازی و هویت‌بخشی دست‌بافته‌های ایل‌ها و عشایر مختلف کشور، بر عهده‌ی فنون‌بافت است. دست‌بافته‌های قشقایی دارای انواع متنوعی از فنون بافت است که بخش اعظمی از آن‌ها، کاربرد خود را از دست داده‌است و یا کم‌رنگ شده‌است. مقاله حاضر یک تحقیق کاملاً میدانی و در ارتباط با توصیف، تحلیل، طبقه‌بندی و معرفی انواع فنون‌بافت در بین ایل و عشایر قشقایی است. فن ‌بافت مهم-ترین عنصر در نظام‌بافندگی است که عامل اصلی در بافتن یک دست‌بافته و آفرینش نقش و طرح است. چه این‌که بدون فن-بافت و چگونگی رفتار تار، پود و پُرز، بافته‌ای به‌وجود نمی‌آید. یافته‌های تحقیق حاضر چنین است : دست‌بافته‌های قشقایی براساس فن و ساختار بافت، به پنج طبقه پُرزدار، پودنما، تارنما، سوزنی و تلفیقی تقسیم می‌شوند. فنون رایج و معمول در نظام بافندگی قشقایی شامل لول‌بافت(نیم و تمام لول)، تخت‌بافت(تخت پودشُل و تخت پود سفت)، پیچ‌بافت و تلفیقی(ترکیبی از فنون یاد شده) است. از دست‌بافته‌های پُرزدار می‌توان به قالی و گبه و پودنماها(تخت پول شُل)‌ به گلیم و چرخ و تارنماها(تخت پود سفت) به جاجیم، پلاس، اُیی، ششه‌درمه، جاجیم مرکب‌بافی و سوزنی‌ها به دوره‌چین(وارونه‌پیچ) و رند(جاجیم‌گل و سیباما) و تلفیقی(پُرزدار، تخت‌بافت و پیچ‌بافت) به ترکمن‌نقش(قالی‌بُری) و گَچمه.

عشایر, قشقایی, دستبافته ها, فنون بافت