نقش کبوترخانه در برقراری ارتباط انسان با طبیعت در کشتزارهای حاشیه شهر اصفهان

ارتباط انسان و طبیعت با حضورش در محیط طبیعی تحقق می‏یابد. این ارتباط غیرقابل‌اجتناب، در طول زمان دستخوش تغییرات زیادی شده و فرهنگ‏ها و آثار متعددی را پدید آورده‌است. کشاورزی و زیرساخت‏هایش ازجمله کبوترخانه‏ها در زمره همین آثار جای می‏گیرند. این معماری بومی به نحوی ساخته ‌شده که ازیک‌طرف به طبیعت آسیب نرساند و از طرف دیگر باعث ارتباط کالبدی و فراکالبدی انسان و طبیعت شود و به حیات کشتزارهای اصفهان تعریفی متفاوت دهد. اگرچه این ارتباط به‌واسطه تغییر کشاورزی سنتی و حذف کبوترخانه‏ها، رنگ‏وبوی دیگری یافته و باعث تغییر کیفیت حیات در این نواحی شده؛ اما کالبد برجای‏مانده کبوترخانه‏ها امکان بازگشت دوباره آن به چرخه کشتزارها را می‌دهد. لذا پژوهش پیش رو علاوه بر جنبه های کالبدی که مورد توجه محققین پیشین بوده، به مفاهیم فراکالبدی پرداخته و تأثیر این معماری را در ارتباط انسان و طبیعت بررسی کرده است . در همین راستا چگونگی رابطه انسان و طبیعت در کشتزارهای اصفهان به‏واسطه حضور کبوترخانه پرسش اصلی است؛ که ابتدا با روش توصیفی-تحلیلی به تحول رابطه انسان و طبیعت درگذر زمان و در فلات ایران پرداخته و در ادامه این رابطه در کشتزارهای اصفهان بررسی شده‌است. دستاوردهای پژوهش نشان می‏دهد ارتباط انسان و طبیعت در کشتزارهای اصفهان به چهار دوره قابل تفکیک است که کبوترخانه‏ها در دوره تعامل انسان با طبیعت بیشترین تأثیر را دارند. این معماری بومی نشانگر نحوه برخورد کشاورزان با محیط است که منجر به ارتباطی سه‌جانبه بین انسان، کشتزار و کبوترخانه شده است.

کلیدواژه ها:

ارتباط انسان با طبیعت ، معماری بومی ، کبوترخانه ، حیات کشتزار ، کشاورزی سنتی ، کشتزارهای اصفهان