مراودات بینافرهنگی: صورتبندی مفهوم «سخنوری» در ایرانِ سده‌های میانه و مصر باستان(با تکیه بر دو کتاب آموزه‌های پتاح حوتپ و قابوس نامه)

پژوهش حاضر، بر آن است تا نشان دهد که برای تدوین اصول بلاغت و سخنوری در جهان اسلام، باید به منابعی جز منابع رسمی بلاغت مراجعه کرد. یکی از این منابع، مجموعه متونی است که به«ادبیات حکمی» یا «اندرزنامه»­ها شهرت دارد. برخی از متون متعلق به این ژانر ، حاوی اصولِ بنیادینِ «بلاغتی» است که بیش از هر چیز خاصِ موقعیت­های گفتاری و شفاهی است. در مقاله­ی حاضر، از طریق مقایسه­ی کهن­ترین رساله­ی بلاغی موجود، یعنی رساله­ی آموزه­های پتاح­حوتپ، و برخی فصول قابوس­نامه به مثابه­ی نخستین اندرزنامه­ی فارسی که فصول مستقلی را در باب سخنوری در خود جای داده است، تلاش می­شود اصول بلاغت شفاهی و گفتار-محور تدوین گردد. این اصول عبارت­اند از: 1- خاموش ماندن 2- سخن گفتن در زمان مناسب 3- عدم افراط در کاربرد واژگان پرشور و عاطفی 4- سلیس سخن گفتن همراه با تامل فراوان 5- یکی بودن دل و زبان، یا بیانِ حقیقت. بررسی این اصول، گذشته از نشان دادن تفاوت­های بنیادین میان بلاغت گفتار-محور و نوشتار-محور، نشان­دهنده­ی استقلال بلاغت ایرانی از سنت فن خطابه­ی یونان و روم باستان نیز هست و همچنین می­تواند در جهت تدوین اصول بلاغت ایرانی  – اعم از شفاهی و مکتوب، و مستقل از اصولی که در درسنامه­های بلاغیِ تالیف شده به زبان عربی یافت می­شود- نیز راه­گشا باشد.

کلیدواژه ها:

بلاغت ایرانی ، بلاغت مصری ، بلاغت گفتار-محور ، اندرزنامه‌ها ، پتاح‌حوتپ ، قابوس نامه