هدیه تقوی - گروه تاریخ، دانشکده ادبیات، دانشگاه الزهرا

مدنیت از مقوله‌های بنیادین در جوامع انسانی است که بر التزام به رعایت قواعد و اصول مدنی تاکید دارد. این مقوله به سبب تاثیرگذاری بر کیفیت زیست اجتماعی، در اندیشه‌ و نظریات فلاسفه اسلامی از جمله ابن مسکویه بازتاب وسیعی پیدا کرده است. ایشان با تدوین کتاب تهذیب الاخلاق گام مهمی در نظریه‌پردازی در حوزه اخلاق، و فضائل انسانی که زمنیه ساز رشد مدنیت است، برداشت. مقاله پیش رو تلاش می‌کند با شناسایی و معرفی فضائل اخلاقی، تاثیر آنها در ایجاد صورتبندی‌معنایی از مدنیت را با بهره‌گیری از روش معناشناسی در حوزه زبانشناختی بیان دارد. یافته پژوهش نشان می‌دهد فضائل پنجگانه اخلاقی، «حکمت»، « عفت»، «شجاعت»، «سخاء» و «عدالت» ــ که خود از شاخصه‌های مدنیت هستند ــ مطرح در کتاب تهذیب الاخلاق در ارتباط معنایی با مفاهیم درونی، مقوله-هایی تولید کرده‌اند، که در روابط معنایی با مدنیت به عنوان نقطه کانونی، صورتبندی معنایی از مدنیت در پس اندیشه‌های ابن مسکویه را ایجاد کرده که بر زیست اجتماعی بر اساس حفظ ارزشهای انسانی به ماهو انسان تاکید دارد.

فضائل اخلاقی, مدنیت, ابن مسکویه, تهذیب اخلاق, صورتبندی معنایی, معنا شناختی