هاله کیانی بارفروشی - دکترای زبان و ادبیات فارسی
قدسیه رضوانیان - دانشیار زبان و ادبیات فارسی، عضو هیئت علمی دانشگاه مازندران، عضو گروه زبان و ادبیات فارسی شورای بررسی متون

کتاب‌ فارسی عمومی ازجمله منابع درسی دانشگاهی است که فقدان سرفصلی نظام‌مند برای آن سبب شده است کتاب‌های متعددی برای آن نگاشته ‌شود. این پژوهش بر آن است تا با رویکردی انتقادی، به بررسی دوازده کتاب‌ فارسی عمومی از میان انبوه کتاب‌های تدوین‌شده برای این واحد درسی در بازة زمانی حدود چهل‌ ساله و پراکندگی جغرافیایی دانشگاهی بپردازد. این پژوهش نشان می‌دهد که نوع تلقی از ماهیت «ادبیات» در نگرش مؤلفان به این درس بسیار مؤثر است. در اغلب این کتاب‌ها، هدفی متفاوت از کتاب‌های فارسی دبیرستان دنبال نمی‌شود؛ جایگاه اندیشه و تفکر گردآورنده جز در انتخابِ متون متبلور نمی‌شود و کتاب‌ها عمدتاً طرح و تألیف ویژه‌ای به‌جز ارائة منتخبی از آثار نظم و نثر با رویکرد ذوقی و با هدف «جذابیت» و «آموزندگی» ندارند. تلاش برای ارائة گزیده‌ای از متون والا و فاخر سایر گفتمان‌ها و جریان‌های ادبی را در این کتاب‌ها به‌حاشیه ‌رانده ‌است. اغلب این کتاب­ها رویکرد مؤلف­محور و متن­محور دارند و جایگاهی برای تعامل مخاطب در آن‌ها لحاظ نشده ‌است و از این منظر، رویکردی ایستا و منفعل دارند. نتایج این پژوهش ضرورت تألیف و نگارش کتابی هدف‌مند و ساختارمند در زمینة درس ادبیات به‌عنوان درسی عمومی در دانشگاه را برجسته می‌کند.

فارسی‌ عمومی, نقد آسیب‌شناسانه, درس‌نامه‌نویسی, مخاطب‌شناسی, به‌حاشیه‌رانی گفتمانی