عابد تقوی - استادیار گروه باستان شناسی، دانشگاه مازندران

درباب معماری مساجد صدر اسلام ایران تحقیقات بی‌شماری انجام شده است. در بیش‌تر این پژوهش‌ها، مساجد به‌صورت تک‌نگاری موردمطالعه قرار گرفته‌اند. در این بین، توجه محققان به ساختار فیزیکی و تحولات تاریخی سازه و تزئینات معطوف بوده است. این قالب کلیشه‌ای و تکراری در این کتاب، که خانم باربارا فینستر نوشته است، نیز رعایت شده است. هم‌چنین، در این کتاب به تحولات معماری مساجد اولیة ایران به‌تفصیل پرداخته شده است. نقد این کتاب از دو منظر ساختار شکلی و محتوایی ارزیابی شده است. این کتاب به‌مثابة یکی از کتاب‌های تحلیلی معماری صدر اسلام قابل‌تأمل است و می‌توان براساس استدلال‌های نویسنده، دریچه‌ای نو به معماری مذهبی ایران در قرون اولیة اسلامی باز کرد. درکنار نقاط قوت این اثر فاخر، نقاط ضعفی نیز دیده می‌شود که به‌طور کلی متوجه بخش تألیف و ترجمة کتاب است. انتخاب معادل‌های گنگ برای واژگان تخصصی و نیز برخی ایرادات محتوایی از مهم‌ترین موارد قابل‌ملاحظه به‌شمار می‌آیند.

معماری اسلامی, معماری صدر اسلام, مساجد اولیة ایران, نقشه, تزئینات