نگاهی به فرهنگ و ساختار موسیقی کلاسیک هندوستانی به بهانۀ بازخوانی انتقادی کتاب «موسیقیِ شمالِ هند

این نوشتار کتابِ موسیقیِ شمالِ هند از مجموعه کتاب‌های تجربه‌ی موسیقی، بازنمود فرهنگ را بازخوانی کرده است و هدف آن نقد کتابِ مدنظر با توجه به دوگانۀ مباحث فنی‌‌ـ‌‌موسیقایی و مباحث اجتماعی‌ـ‌موسیقایی بوده است. نظر به اینکه این مقاله با ذکر جزئیات به کشف کلیات می‌پردازد، منطق اجرائی آن قیاسی و اهداف آن تحلیلی، توصیفی و تطبیقی است. تحلیل داده‌های فنی‌ـ‌موسیقایی کتاب فوق با تطبیق برخی مفاهیم موسیقی کلاسیک ایرانی همراه است. نقش ناواژه‌ها و عنصر بداهه‌پردازی در روندِ آفرینش موسیقی کلاسیک هندوستانی از موضوعاتِ مورد بررسی و نقد است. جایگاه موسیقی در حیاتِ معنوی هند، تغییرات اجتماعی و البته تأثیرات آن از/بر موسیقی هندوستانی دیگر مبحث این مقاله است. با عنایت به متن کتاب و واکاوی آن می‌توان دریافت که مقولۀ جهانی‌شدگی نه تنها بر حیاتِ اجتماعیِ موسیقی هندوستانی، بلکه بر خودِ صوتِ موسیقایی و مناسباتِ درون‌صنفی تأثیر داشته است. به نظر می‌رسد محتویات صوتی راگاها در موسیقی هندوستانیْ فاقد تعریف قطعی و با طیفی از تعاریف مواجه است که قرائت و سابقۀ ذهنی فردِ موسیقی‌دان، به انضمام اتمسفر اجرا، در شکل‌گیری آن تعیین‌کننده است. تالا که به مقولۀ زمان‌بندی موسیقی هندوستانی مرتبط است به مثابۀ زنجیری است که حلقه‌های آن را هجاهای کلامی می‌سازند و صناعتِ نوازندگان سازهای نغمگی، سازهای کوبه‌ای و رقصنده را به یکدیگر مرتبط می‌کند.

کلیدواژه ها:

موسیقی کلاسیک هند ، موسیقی هندوستانی ، رقص کلاسیک هند ، تغییرات موسیقایی ، راگا و تالا ، بداهه‌پردازی