محمدجواد فاضل لنکرانی -  استاد دروس خارج حوزه علمیه قم و رئیس محترم مرکز فقهی ائمه اطهار

مشهور فقیهان در بحث ضمان کالای مثلی و قیمی، بر این باورند که ضمان کالای مثلی به مثل و قیمی به قیمت آن است. از جمله ادلّه‌ای که برای اثبات این دیدگاه به آن استناد شده است، می‌توان به آیه «اعتداء»، اجماع، حدیث «علی الید» و قاعده احترام اشاره کرد. نوشتار حاضر ابتدا به تبیین دیدگاه فقیهان پیرامون استدلال به این آیه درخصوص اثبات نظر مشهور پرداخته و در ادامه به ارزیابی این دیدگاه‌ها خواهد پرداخت. دیدگاه برگزیده درباره آیه شریفه آن است که موضوع این آیه، هیچ ارتباطی به بحث ضمان در کالای مثلی و قیمی نداشته و درباره جهاد می‌باشد؛ همان‌طور که آیات پیشین آن، این مدّعا را به اثبات می‌رساند. اگر بر فرض بپذیریم که این آیه، با بحث مثلی و قیمی ارتباط دارد، تنها بیان‌گر حکم تکلیفی خواهد بود و هیچ ارتباطی به حکم وضعی ضمان ندارد.

کالای مثلی و قیمی, اعتداء, جهاد, معتدی‌به, کیفیّت اعتداء, تقاصّ, غاصب, حکم وضعی ضمان