تحلیل شخصیت‎های رمان «سمفونی مردگان» بر مبنای دیدگاه فروید دربارۀ غرایز «نهاد»

سال انتشار: 1397
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 448

فایل این مقاله در 23 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_PARSI-8-1_010

تاریخ نمایه سازی: 4 آذر 1399

چکیده مقاله:

    مقالۀ حاضر تحلیل و درون‎کاوی دو شخصیّت اصلی رمان سمفونی مردگان(آیدین و اورهان اورخانی) بر اساس نظریۀ فروید در باب غرایز «نهاد» است.  فروید غرایزِ «نهاد» را به دو دسته تقسیم می‎کرد: غریزۀ زندگی و غریزۀ مرگ. غریزۀ زندگی  بر اساس اصل لذّت عمل می‎کند و انرژی روانی‎ای که آشکار می‎کند «لیبیدو» است. لیبیدو می‎تواند جذب یا صرف یک شیء یا هدف شود؛ مفهومی که فروید آن را نیروگذاری روانی می‎نامید. ارضای غریزۀ زندگی می تواند به کسب لذّت و تعویق بیشتر غریزۀ مرگ منجرشود؛ امّا عدم ارضای آن و شکست در نیروگذاریِ لیبیدو "به ویژه در نخستین ابژۀ عشق (love object)، مادر" زخم‎هایی دایمی را بر جای می‎گذارد. در این فرایند بخشی از نیروی لیبیدویِ سرمایه‎گذاری شدۀ مستقر در «خود»، با ازدست‎دادن ابژۀ عشق، نافرجام و بی‎هدف باقی می‎ماند و تغییر ماهیّت می‎دهد. در این حالت لذّت به عدم لذت و نیروی زاینده به نیروی ویرانگری که در خدمت غریزۀ مرگ است تبدیل می‎شود. پس از طرح اجمالی مفاهیم و مقولات فرویدی دربارۀ غرایز «نهاد»، با مداقّه در فضای رمان و کشف ارتباط زیرساختی تمام بخش‎ها و عناصر آن، و نیز با تفسیر روانکاوانۀ نشانه‎های دلالتگر رمان به این نتیجه رسیده‎ایم که فضای غالب ِمرگ در رمان «سمفونی مردگان» نشأت گرفته از غلبۀ غریزۀ مرگ در روان اورهان است و اوست که مراحل رشد روانی خود را به سلامت طی نکرده‌ و در مرحلۀ پیشا‎ادیپی تثبیت شده‎است. در مقابل، آیدین تجسم سوژگی و فاعلیت و «خود» ساختارمند است. در این مقاله نشان داده‎ایم که برخلاف برخی از پژوهش‎های انجام گرفته دربارۀ این رمان، غلبۀ غریزۀ زندگی در آیدین سبب شده است که او مراحل رشد روانیش را به سلامت طی کند[i]. پی‎نوشت‎ها [i] . مقالۀ حاضر نقدی آسیب‎شناسانه بر مقالۀ « تحلیل روانکاوانۀ شخصیت‎های رمان سمفونی مردگان» از محبوبه اظهری و سهیلا صلاحی مقدم (ادبیات پارسی معاصر، سال دوم، شمارۀ دوم، پاییز و زمستان 91، صص1ـ17) است. در آن مقاله، پس از طرح مباحثی مفصّل دربارۀ تحلیل روانی دو شخصیت اصلی رمان، نتیجه گرفته‎اند که: «آیدین و اورهان دچار روان‎رنجوری‎های متعدّدند و در موارد بحرانی دچار روان‎گسیختگی می‎شوند. ریشۀ بیشتر بیماری‎ها و اختلالات آن‎ها در کودکی‎شان (تولّد تا هفت سالگی) است...هر دو برادر در محیط نامناسب عاطفی رشد کرده‎اند. آیدین نتوانسته عقدۀ ادیپ خود را در کودکی، به علت وجود پدر خودکامه و مادر تحت ستم، حل کند...آیدین، که در همۀ عمر تحت فشارهای پدر جبار بوده، کم کم دچار افسردگی و درماندگی می‎شود...اورهان نیز همانند برادر بزرگ‎تر خود دچار روان رنجوری‎های متعدّد است. او نیز نتوانسته رشد روانی جنسی خود را به سلامت پشت سر بگذارد...» (اظهری و صلاحی مقدم، 1391: 15). در مقالۀ حاضر، چنان که خواهیم دید، در خوانشی متفاوت از رمان و با توجّهی ساختاری به نظریۀ فروید نشان می‎دهیم که تقابل اورهان و آیدین، در واقع، تقابل غریزۀ مرگ و غریزۀ زندگی یا به تعبیر بهتر تقابل روان‎رنجوری و سلامت روان است؛ و هر آنچه که دربارۀ روان‎رنجوری آیدین در مقالۀ فوق آمده است به دلیل اشتباه در درک مفاهیم فرویدی و برداشت غیرساختارمند و تکه‎تکه از دستگاه فکری او، و نیز به دلیل کم‎توجّهی به شواهد متعدّد متنی در روساخت داستان و اشارات دلالتگر به زیرساخت آن (پیرنگ استعاری و حذفی متن) بوده است.

نویسندگان

فواد مولودی

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی (سازمان سمت)

مراجع و منابع این مقاله:

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :
  • اظهری، محبوبه و سهیلا صلاحی‎مقدم (1391). تحلیل روانکاونۀ رمان سمفونی ...
  • ایستوپ، آنتونی (1382). ناخودآگاه؛ ترجمۀ شیوا رویگریان. چاپ اول، تهران: ...
  • انصاری، مجتبی و هادی محمودی نژاد (1386). باغ‎های ایرانی تمثیلی ...
  • ایوتادیه، ژان (1378). نقد ادبی قرن بیستم؛ ترجمۀ مهشید نونهالی، ...
  • برسلر، چارلز (1386). درآمدی بر نظریه‌ها و روش‌های نقد ادبی؛ ...
  • برتنس، یوهانس ویلم (1387). مبانی نظریۀ ادبی؛ ترجمۀ محمد رضا ...
  • بلانشو، موریس (1388).  ادبیات و مرگ؛ ترجمۀ لیلا کوچک زاده، ...
  • پاینده، حسین. (1389). داستان کوتاه در ایران (داستان های مدرن). ...
  • پاینده، حسین. (1388). نقد شعر «زمستان» از منظر نظریۀ روانکاوی ...
  • پاینده، حسین. (1381) . «بیگانۀ آشنا: روانکاوی و نقد ادبی». ...
  • پاینده، حسین (1390). عجز از بیان: قرائتی روانکاونه از داستان ...
  • جونز، ارنست و دیگران (1366). رمز و مثل در روانکاوی؛ ...
  • دلوز، ژیل (1384). غریزۀ مرگ؛ ترجمۀ مراد فرهادپور، فصلنامۀ ارغنون، ...
  • شمیسا، سیروس. (1383). داستان یک روح. تهران. انتشارات فردوس: چاپ ...
  • شوالیه، ژان و گربرآن، آلن (1378). فرهنگ نمادها؛ ترجمۀ سودابه ...
  • شولتز، دوان پی و شولتز، سیدنی الن (1378).  نظریه‌های شخصیت؛ ...
  • شولتز، دوان پی و شولتز (1382). سیدنی الن؛ تاریخ روانشناسی ...
  • صنعتی، محمد. (1388). صادق هدایت و هراس از مرگ. تهران. ...
  • فروید، زیگموند (1382). ورای اصل لذت؛ ترجمۀ یوسف اباذری. فصلنامه ...
  • کلیگز، مری (1388). درسنامۀ نظریۀ ادبی؛ ترجمۀ جلال سخنور و ...
  • کوپر، کلر (1384). خانه همچون نمادی از خود؛ ترجمۀ آرش ...
  • گرین، ویلفرد و دیگران (1385). مبانی نقد ادبی؛ ترجمۀ فرزانه ...
  • معروفی، عباس (1389). سمفونی مردگان؛چاپ پانزدهم، تهران: انتشارات ققنوس. ...
  • موللی، کرامت (1383). مبانی روانکاوی فروید و لکان؛ تهران: نشر ...
  • یاوری، حورا (1386). روانکاوی و ادبیات "بررسی کتاب سمفونی مردگان"؛ترجمۀ ...
  • یاوری، حورا (1389). زندگی در آینه (مجموعه مقالات)، چاپ دوم، ...
  • یاوری، حورا. (1387). روانکاوی و ادبیات (دو متن، دو انسان، ...
  • یکتا، الهام (1384). درونکاوی رمان سمفونی مردگان؛ تهران: انتشارات ققنوس. ...
  • نمایش کامل مراجع