نصراله امامی - استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهیدچمران اهواز

درسنامه­های متون ادبی به عنوان آثاری که بتوانند نیاز دانشجویان در یک ماده درسی را تأمین کنند، غالباً در شکل گزیده­هایی از متون نظم و نثر تهیه می­شوند. در این درسنامه­ها باید چهار نکته اصلی مورد توجه قرار گیرد: 1) محتوای درسنامه 2) مخاطب درسنامه 3) شیوه و ساختار 4) هدف یا مقصد درسنامه. کاستی در هریک از این محورها می­تواند درسنامه را از شکل مفید خود دور سازد. در رشته زبان و ادبیات فارسی غالباً درسنامه­ها گزیده­ای از مهم­ترین متون نظم و نثر فارسی هستند و در این میان درسنامه­های حافظ از جایگاه مهمی برخوردارند. در این درسنامه­ها، گزیده­ای از غزل­ها همراه با مقدمه و شرح واژگان­، مفاهیم و ابیات­، متناسب با سلیقه و پسند مؤلف فراهم آمده است؛ ولی در یک بررسی انتقادی به نظر می­رسد که برخی از این درسنامه­ها فاقد شرایط مطلوب درسنامه­ای هستند. کاستی­های آثار مذکور بیشتر عبارتند از فقدان طرحی روشمند برای گزینش غزل­ها، بی­توجهی به گونه­شناسی غزل­ها برای شرح و توضیح آنها­، بی توجهی در شرح مفاهیم کلیدیِ ابیات، اجمال یا تفصیل­های بی وجه، اجتهادهای بی اساس و بنیاد­، بدخوانی و بی­توجهی به زمینه­های قابل تداعی برای فهم معانی ابیات، و مسائلی دیگر است که برخی از این درسنامه­ها را از جامعیت لازم محروم کرده است. مقاله حاضر بحث و واکاوی همین موارد است.

درسنامه, متون نظم و نثر, حافظ, غزل, آسیب‌شناسی