نصرت اله خاکیان - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور مرکز تهران جنوب

زبان ادبی، زبان دیگر گونه گفتن و دیگر گونه دیدن است. در این زبان، ادیب چیزی می گوید که غیر عادّی است و خوانندگان به راحتی متوجّه معنای پنهان آن نمی شوند. در کلام عادّی ما می گوییم: «خورشید طلوع کرد». امّا در کلام ادبی می گوییم: «گل خورشید شکفت». شاعران و نویسندگان بزرگ برای بیان مفاهیم اخلاقی، عرفانی، دینی، اجتماعی و سیاسی از زبان رمز و تمثیل بهره جسته اند تا خواننده برای رسیدن به مقصود، کند و کاو ذهنی بیشتری داشته باشد و بیشتر لذّت ببرد. ابوالحسن علی بن عثمان هجویری غزنوی یکی از این افراد است که مفاهیم عالی عرفانی را در شکل حکایات تمثیلی بیان کرده است. زبان عرفان و متون صوفیّه زبان رمز و نماد و استعاره است. رمز گشایی از معانی غیر مستقیم در متون صوفیّه از جمله کشف المحجوب، لازم است. در ادبیّات عرفانی، هر چیزی ظاهری و باطنی دارد؛ یکی از راه های رسیدن به معنای باطنی، تمثیل است. زبان تمثیل از دیر باز وسیله ای بوده است برای پنهان کردن معنا و مفهوم تا خواننده و شنونده لذّت و بهره ی دوچندانی ببرد. نویسندۀ این مقاله می کوشد مفهوم دقیق تمثیل و ادبیّات تمثیلی را مشخّص کند و نحوه ی بهره گیری ابوالحسن علی بن عثمان هجویری از ظرفیّت های تمثیلی را معلوم نمایند

هجویری غزنوی، کشف المحجوب، تمثیل، حکایات تمثیلی