سیدمحمود سمر - عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات خاک و آب تهران
انور اسدی جلودار - کارشناس بخش تحقیقات خاک و آب مرکز تحقیقات کشاورزی مغان
محمدرضا ستاری شیراز - کارشناس بخش تحقیقات خاک و آب مرکز تحقیقات کشاورزی مغان

سالیان درازی است که در اکثر مناطق دنیا که خاکهای آهکی مشکل تغذیه آهن را برای گیاهان ایجاد کرده اند، از کودهای آهن استفاده می شود. از موثرترین کودهای آهن، می توان کیلیت های آهن رانام برد. کیلیت ها ترکیبات پیچیده آلی و محلول می باشند که آهن آن از طریق تعدادی لیگاند نگهداری می شود. بنابراین ترکیب آلی، آهن را نگهداری کرده و از رسوب آن در پی اچ بالای خاک آهکی، جلوگیری می کند. چنین آهن محلولی می تواند جذب ریشه گیاه شده و نیا گیاه را برآورده نماید. بنابر اطلاعات موجود (2)، ثابت پایداری کیلیت های مختلف با آهن در خاک های با پی اچ بالا متفاوت می ابشد. به عنوان مثال عامل کیلیت کننده «ئی دی اچ ای» در پی اچ حتی بالاتر از 9، کیلیت کاملاً پایدار با اهن تشکیل می دهد. بنابراین در سخت ترین شرایط یک خاک آهکی، همچنان آهن را به صورت محلول در اختیار ریشه قرار می دهد. در مقابل عامل کیلیت کننده با بنیان «ئی دی تی ای» در پی اچ های بالاتر از 7، کیلیت نسبتا ناپایدار با اهن تشکیل داده آهن موجود در آنها تا حدی رسوب می کند. با این حال بایستی توجه داشت که مطالب فوق ضرورتا به معنای بی اثر بودن کیلت ها را بنیان «ئی دی تی ای» در رفع زرد برگی اهکی در تمامی شرایط نیست. ثابت پایداری کیلیت های آهن در پی اچ های مختلف، توسط مدل هایی محاسبه گردیده که در آن ها شرایط اولیه ویژه ای تعریف شده است. در صورتی که این شرایط برقرار نباشد، نتیجه به گونه دیگری می شود . با توجه به ارزان تر بودن کیلیت های آهن با بنیان «ئی دی تی ای» بررسی کاربردهای احتمالی بایستی مورد توجه قرار گیرد. تحقیقات زیادی تاکنون در مورد اثربخشی کیلیتهای آهن انجام شده است. والاس (1991) با بررسی کارهای گذشته اعلام میدارد که کیلیت آهن با بنیان «ئی دی دی اچ ای» موثرترین کیلیت آهن برای مصرف در خاکهای اهکی می باشد. گران قیمت بودن کیلیت های آهن، به ویژه با بنیان «ئی دی دی اچ ای» ، مصرف آنها را تنها در شرایط ویژه ای مقرون به صرفه می کند. از آنجا که به علت پایین بودن پی اچ و فراوان بودن تخلخل در توده مالی آلی تحرک و قابلیت جذب ترکیبات معدنی آهن دار در توده ماده آلی بیشتر است(1)، این احتمال وجود دارد که تحرک و فراهمی کیلیت های آهن با بنیان «دی دی تی ای» نیز در صورت مصرف در توده ماده آلی افزایش یابد. لذا در تحقیق حاضر، علاوه بر مقایسه دو کیلیت فوق در حالت معمول، توده ای از ماده آلی به صورت موضعی د رنزدیکی محل فعالیت ریشه درختان قرار داده شده (چالکود)، و در چنین محیطی کارآیی مصرف خاکی کیلیت های اهن با بنیان «ای دی تی ای» با «ئی دی دی اچ ای» مقایسه میشود.