فرانک حسنی - استاد گروه شهرسازی و رئیس شرکت مهندسین مشاور آبادی، هفت اقلیم در کل خراسان واقع در مشهد
فاطمه زردی - کارشناس ارشد در موسسه آموزش عالی بینالود

محیطهای شهری برای آنکه بتوانند عملکردی مطلوب داشته و خدماتی مناسب به کاربران خود عرضه نمایند بایستی برای کاربران خود خوانا باشند. خوانایی کیفیتی از محیط است که به فضاهای شهری وضوح میبخشد و به مخاطبان این امکان را میدهد که سیمای شهر یا فضای شهر را بهتر به ذهن خود به سپارند. لینچ در سال 1960 در کتاب سیمای شهر برای اولین بار از واژه خوانایی استفاده کرده است. او نخستین پایه های نظری خود را در تعریف از خوانایی این چنین مطرح نمود: "غرض از خوانایی این است که به آسانی اجزای شهری را به توان شناخت و آنها را درذهن، در قالبی به هم پیوسته ارتباط داد." میتوان چنین استنباط نمود که خوانایی تصویری روشن و قابل درک از محیط شهری است که شخص را قادر میسازد به آسانی از جایی به جای دیگر رود. پیش از قرن بیستم مکانهای شاخص، مهم به نظر می رسیدند و مکان هایی که جنبه همگانی داشتند براحتی تشخیص هویت می شدند، اما در عصر مدرن این عناصر مخل خوانایی بصری هستند. حال مسئله این است چگونه میتوان عرصه ای عملکردی بکار برد تا با حفظ خوانایی در بافت شهر بتوان تمامی حوزه های قابل مشاهده را در برگیرد. از نظر لینچ عناصر کلیدی خوانایی راه، لبه، گره، نشانه و محله میباشد. محله به عنوان کلیدی ترین عنصرشهری و تشکیل دهنده کلیت یک شهر نیز دارای این چنین عناصر هست. در پژوهش حاضر با انتخاب دو محله از شهر مشهد، محله عامل و محله راهنمایی به بررسی عناصر لینچ در تعریف خوانایی از طریق دید ناظر، ناظران تعلیم یافته پرداختهایم. نتایج حاصل از این پژوهش را اینگونه میتوان عنوان کرد: محله عامل؛ با دارا بودن راه شاخص، نشانه های شاخص مانند حرم مطهر رضوی و میدان شهدا، گره های اجتماعی و ترافیکی و...نسبت به محله راهنمایی که آن نیز دارای راه شاخص با عملکرد کاملا اجتماعی، گره های اجتماعی، نشانه های نه چندان شاخص و... از خوانایی بیشتری برخوردار است.

محیطهای شهری، خوانایی، عناصر لینچ، محله عامل، محله راهنمایی