جلوه های نمادین آب در فرش دستباف ایران

شرایط اقلیمی و جغرافیایی، خشکی و کمآبی فلات ایران و وابستگی حیات نباتی، جانوری و انسانی به آب، همواره از چالش-های تمدن و فرهنگ ایرانی از گذشته های پیش از تاریخ تا کنون بوده است. تخیل خلاق و جهان ذهنی انسان ایرانی در اندیشهیافتن راهکارهایی برای غلبه بر مسأله بر کمبارشی، کم آبی و خشکسالی به خلق نقوش و نگاره های نمادین پرداخت تا از طریقالتجاء به باورهای مذهبی، آیینی و اساطیری و به کارگیری جادو، دعا، طلسم و ... باران، آب فراوان، باروری و برکت را به تسخیرخود درآورد. فرش دستباف؛ به عنوان شاخص ترین هنر ایرانی علاوه بر خاصیت کاربردی، بستری مناسب برای خلق نقوش و نگاره-هایی است که صرفا جنبه تزئینی و آرایه ای ندارند و علاوه بر ارزش زیبایی شناختی در بطون و لایه های مختلف خود، نظام هایمعناشناسانه جامعی دارند که منبعث از معتقدات دینی، شرایط تاریخی، سیاسی، نژادی، اقلیمی، جغرافیایی و ... اقوام بوجودآورندهآن در کلیت هویت فرهنگی ایران است. قدمت بسیاری از این نقوش نمادین به هزاره های پیش از تاریخ ایران بازمی گردد. لذا درپاسخ به سؤالات این مقاله، مبنی بر اینکه؛ مسأله آب چگونه و به چه صورت در طرح و نقش فرش ایران انعکاس یافته؟ و انواع آنکدامند؟ از شیوه توصیفی- تحلیلی و گردآوری داده ها از روش کتابخانه ای- اسنادی استفاده شده است. همچنین مشخص گردید که جلوه های نمادین آب در سه گروه از نقوش هندسی، جانوری و گیاهی بیشترین بازنمود را داشته است. نقوشی که در واقعتجلیات بیرونی عالم مجردات و ایزدان، جمادات و موجودات تخیلی و اساطیری مرتبط با آب هستند.

کلیدواژه ها:

آب ، فرش دستباف ، نقوش نمادین