حسین میرزائی ندوشن
هاشم کنشلو
خسرو ثاقب طالبی
فرشته اسدی کرم
محمدیوسف آچاک

گزروغن یا گازرخ ‭Moringa peregrine ‬تنها گونه جنس مورینگاست که به صورت طبیعی در نواحی جنوبشرق ایران در استانهای سیستان و بلوچستان و هرمزگان رویش دارد. این گونه علاوه بر ارزش های زیست محیطی ارزش صنعتی و دارویی زیادی دارد و در طبیعت به دلایل مختلف در معرض خطر فرسایش شدید ژنتیکی است. این تحقیق با مطالعه ویژگی های نونهالی در ‮‭310‬ نهال گز روغن در پی بررسی روابط علت و معلولی این صفات و تاثیر احتمالی آنها بر قدرت رویش نهال می باشد. از این رو با جمع آوری بذر از روی ‮‭21‬ تک پایه این گونه از عرصه های جنوبی کشور تعداد زیادی نهال از هر پایه تولید شده و در شرایط گلخانه نگهداری شدند و پس از رشد و استقرار اولیه از برخی از ویژگی های رویشی نهال های استقرار یافته یادداشت برداری گردید. داده ها در قالب طرح آماری کاملا" تصادفی تجزیه واریانس شدند تا اختلاف بین پایه های مادری ارزیابی گردد. با تایید اختلافات معنی دار بین پایه های بذرگیری شده، کلیه همبستگی های دوگانه بین صفات تخمین زده شد. با انتخاب صفاتی که در مدل رگرسیون چندگانه قرار گرفتند تجزیه علیت انجام شد تا روابط مستقیم و غیرمستقیم صفات منتخب به عنوان صفات مستقل با ارتفاع گیاه، به عنوان صفت وابسته، بررسی شود. از تجزیه به مولفه های اصلی نیز در جهت ارزیابی ارتباط ویژگی های رویشی مورد نظر استفاده شد. جهت دسته بندی و سنجش قرابت پایه های بذرگیری شده، مولفه های اول و دوم حاصل از تجزیه به مولفه های اصلی در مقابل هم پلات شدند و نتیجه آن با نتیجه حاصل از تجزیه کلاستر مقایسه شد. همه صفات با ارتفاع، حداقل در سطح یک درصد همبستگی مثبت و معنی دار داشتند. تجزیه اثرات همبستگی دوگانه به اثرات مستقیم و غیر مستقیم نشان داد که برخی از صفاتی که همبستگی مستقیم و مثبت با ارتفاع نهال دارند به صورت غیرمستقیم و از طریق سایر صفات بر ارتفاع نهال اثر منفی می گذارند. همینطور صفاتی نظیر عرض برگچه که همبستگی دوگانه مثبت با ارتفاع نهال نشان داد دارای اثر مستقیم منفی بر این صفت بود. کلید واژه: گزروغن، توانمندی ژنتیکی، جنوب ایران