مهدی کلاته عربی
محمد سبزه
حبیب اله سوقی
محمدعلی دهقان
جبار آلت جعفربای
مهدی نظری
گودرز نجفیان

به منظور بررسی عملکرد ‮‭10‬ رقم و لاین گندم (شامل، لاین های ‮‭87-16‬‭-M-‬‮‭5-87‬،‭M-‬‮‭7-87‬ ، ‭M-‬‮‭9-87‬، ‭M-‬‮‭10-87‬،‭M-‬‮‭11-87 , M ‬به همراه ارقام بهار، پارسی، پیشتاز و مروارید با رقم شاهد الوند) آزمایشی بر مبنای طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در دو منطقه (دوزین و گلیداغ) در طول سال زراعی ‮‭89-90‬ اجرا شد. نتایج نشان داد که عملکرد دانه ژنوتیپ ها در منطقه گلیداغ از نظر آماری معنی دار نبود. مقایسه میانگین عملکرد دانه ژنوتیپ ها به روش دانکن موید وجود اختلاف معنی دار در سطح آماری 5 درصد بود. بر این اساس رقم پارسی با تولید عملکرد دانه به میزان ‮‭2167‬ کیلوگرم در هکتار در مقایسه با شاهد الوند(‮‭1208‬ کیلوگرم در هکتار) از افزایش عملکردی معادل ‮‭79/3‬ درصد برخوردار بود. ژنوتیپ های مروارید، ‮‭87-9‬‭-M ‬و ‮‭87-16‬‭-M ‬همه در کلاس‭A ‬قرار داشته و نسبت به رقم شاهد الوند از افزایش عملکرد دانه به ترتیب به میزان ‮‭75/9‬ ، ‮‭72/4‬ و ‮‭69‬ درصد برخوردار بودند. تجزیه واریانس عملکرد دانه ژنوتیپ ها در منطقه دوزین نشان داد که اختلاف بین ژنوتیپ ها از نظر آماری معنی دار نبود. مقایسه میانگین عملکرد دانه ژنوتیپ ها به روش دانکن نشان داد که همه ژنوتیپ ها در کلاس‭A ‬قرار داشته و لاین امید بخش ‮‭87-5‬‭-M ‬با تولید عملکرد دانه به مقدار ‮‭4333‬ کیلوگرم در هکتار در مقایسه با شاهد الوند (‮‭3583‬ کیلوگرم در هکتار) از افزایش عملکردی برابر با ‮‭20/9‬ درصد برخوردار بود. در مرتبه بعدی رقم بهار قرار داشت که ‮‭9/3‬ درصد نسبت به رقم شاهد الوند عملکرد بالاتری تولید نموده بود. همچنین لاین امید بخش ‮‭87-16‬‭-M ‬با تولید دانه به میزان ‮‭3875‬ کیلوگرم در هکتار ‮‭8/1‬ درصد نسبت به رقم الوند افزایش عملکرد داشت. تجزیه واریانس مرکب بر روی عملکرد دانه ژنوتیپ ها نشان داد که اثر مکان ( مناطق دوزین و گلیداغ) به لحاظ تاثیر بر روی عملکرد ژنوتیپ ها در سطح آماری %1 معنی دار بود. اما اثر ژنوتیپ و اثر متقابل ژنوتیپ در مکان از لحاظ آماری معنی دار نبود. وزن هزار دانه گندم یکی از مهمترین اجزای عملکرد گندم است که در منطقه گلیداغ این صفت شدیدا تحت تاثیر تنش خشکی قرار گرفته و موجب کاهش شدید عملکرد شده است. واژه های کلیدی: گندم نان، مناطق کوهستانی ، ‭On-farm‬، لاین و رقم