محمد باقر خورشیدی بنام
محمد محمدی پور
احمد بایبوردی

به منظور تعیین بهترین تناوب زراعی برای پیاز با چهار گیاه پیاز، گندم، چغندرقند و سیب زمینی در ایستگاه تحقیقات کشاوری و منابع طبیعی استان آذربایجان شرقی، تناوب 3 ساله با آزمایشی بر پایهصی طرح بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار اجرا شد. در این آزمایش زمین به 2 قسمت تقسیم شد بطوریکه یک قسمت از زمین در سال ‮‭86‬ مورد کشت پیاز، چغندر قند، سیب زمینی و گندم قرار گرفت و در سال ‮‭87‬ علاوه بر اینکه مکان این گیاهان در این قسمت از زمین عوض شد (پیاز در مکان گندم، سیب زمینی و چغندر قند کاشته شد و برعکس)، در قسمت دیگر زمین هم که سال پیش به آیش گذاشته شده بود زیر کشت همین گیاهان و با همان منوال قرار گرفت. در سال ‮‭88‬ نیز مکان این گیاهان در این قسمت از زمین عوض شد (پیاز در مکان گندم، سیب زمینی و چغندر قند کاشته شد و در یک قسمت نیز گیاهان در جای قبلی خود باز کشت شدند). بنابراین تناوبصهای 2 ساله مانند آیش - پیاز، آیش - چغندرقند، آیش - سیب زمینی، آیش - گندم، پیاز - پیاز، چغندر قند - پیاز، سیب زمینی- پیاز، گندم پیاز، پیاز چغندرقند، پیاز - گندم، پیاز - سیب زمینی، گندم - گندم، سیب زمینی - سیب زمینی و چغندر - چغندر مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس ساده و مرکب بین سالها و سیستم های کاشت نشان از اثرات معنی دار آنها داشت. تناوب پیاز بعد از چغندر قند ، بعد از گندم و سیب زمینی نیز منجر به افزایش معنی دار عملکرد سوخ های پیاز گردید. هرچند بین تاثیر سه محصول بر عملکرد سوخ پیاز اختلاف معنی داری مشاهده نگردید. ولی تناوب پیاز بعد از سیب زمینی منجر به تولید سوخ های درشت تری گردید. تناوب گندم، سیب زمینی و چغندر با پیاز نیز تعداد و وزن این محصولات را افزایش داد. در تمام محصولات کاشت مداوم عملکرد کمتری نسبت به تناوب با محصول و یا با آیش نشان داد. کلمات کلیدی: سیستم های تناوب، عملکرد، تعداد سوخ، غده، ریشه و دانه