مقایسه آزمایشگاهی اثر تغذیه ای سویا، کلزا و گرده گل بر روی جمعیت و عملکرد زنبورعسل

چکیده : زنبورعسل برای رشد و نمو وادامه حیات خود نیازبه غذاهای مختلف شامل کربوهیدراتها ، پروتیینها ، چربیها ، ویتامینها و موادمعدنی داردکه بطورطبیعی کربوهیدراتها را از طریق شهد گل و پروتیینها و چربیها و ویتامینها و مواد معدنی را ازطریق گرده گل دریافت می نماید. معمولا زنبورعسل درمواقع کمبود گل کربوهیدرات مورد نیاز خود را می تواند ازطریق تغذیه شربت شکرتامین نماید ولی نمی تواند تنها با استفاده از کربوهیدراتها مدت زیادی به زندگی خود ادامه دهد و درصورتیکه منابع تامین پروتیین دراختیارنداشته باشد اختلالاتی دررشد و نمو غدد بالا حلقی ، مومی و زهری ایجاد می شود، پرورش نوزادان کاهش یافته و طول عمر زنبورها کم میشود که نهایتا جمعیت کلنی کاهش یافته و آسیبی جدی به آن وارد میشود. به طورکلی اثرات یک ماده غذایی باید ازجهات مختلف مورد آزمایش قرارگیرد.یک ماده غذایی درصورتی می توانددررژیم غذایی زنبورعسل مورداستفاده قرارگیرد که درمراحل مختلف زندگی زنبورعسل واردشده و اثرات تغذیه ای آن برفاکتورهای مختلف ارزیابی گردد.تغذیه زنبور عسل نه تنها مورد توجه محققین و دانشمندان است،بلکه برای زنبور داران ارزش کاربردی دارد. لذا در این تحقیق برای جایگزینی موادی قندی مشابه گرده گل بهنگام کمبود آن درپاییز، اواخر زمستان و اوایل بهاربه منظورجلوگیری ازضعیف شدن کلنی ها، آزمایشی با هفت جیره غذایی مختلف ،پودر کنجاله سویا، گرده گل ، پودر کنجاله کلزا ، و گروه شاهد( شربت شکر)در سال ‮‭1382‬انجام گردید(جدول ‮‭1-1‬). به منظور ارزیابی اثرات تغذیه ای کنجاله سویا و کنجاله کلزا و گرده گل روی برخی از صفات فیزیولوژیکی زنبور عسل کارگرآزمایشاتی با تیمار های مختلف در قالب طرح کامل تصادفی با 7 تیمار و 3 تکرار در انکوباتور با (کندوچه ها) بصورت پایلوت بر روی زنبور عسل‭(Apis mellifera) ‬در مرکز تحقیقات مازندران در سال ‮‭1382‬ انجام شده است .ترکیبات شیمیایی موادغذایی مذکور ازنظرموادآلی و مواد معدنی موجود درآنها برمنبای ماده خشک در آزمایشگاه اندازه گیری ،محاسبه و مشخص شد. تیمارهای غذایی شامل پودرکنجاله سویا %‮‭15‬ و %‮‭30‬ و پودرکنجاله کلزا %‮‭15‬ و %‮‭30‬ وپودر گرده گل %‮‭15‬ و%‮‭30‬ و یک تیمار شاهد بدون جیره پروتیینی( شربت شکر) بوده است . در انکوباتور تاثیر تغذیه از تیمارهای آزمایشی روی میزان پروتیین و چربی لاشه و ازت موجود در رکتوم زنبورها در سنین مختلف و طول عمر زنبوران ( تا‮‭50‬ و‮‭100‬درصدتلفات)( روز)و مقدار مصرف غذا ( تا پایان دوره آزمایش ) به مدت ‮‭45‬ روزاندازه گیری گردید . نتایج آزمایشات نکوباتور نشان داد که مواد پروتیینی مختلف اثرات متفاوتی بر طول عمر زنبورهای عسل (در‮‭100‬روزگی) در انکوباتور داشته اند بطوریکه پودرکنجاله سویا %‮‭15‬ و وپودر کنجاله کلزا %‮‭15‬ بترتیب با‮‭32‬ و‮‭30/34‬ روز بیشترین طول عمر و تیمار گرده گل ‮‭30‬ % با ‮‭23/67‬ روزکمترین طول عمر زنبوران کارگر را به همراه داشته اند . در این تحقیق اختلاف معنی داری بین میانگین‮‭100‬ درصد تلفات ( روز) بین تیمار1و3 (سویا %‮‭15‬ و کلزا‮‭15‬ % ) با تیمار شاهد با ‮‭31/34‬ روز مشاهده نشده است( ‮‭0/05‬ ‭p > ) (‬جدول‮‭2-1‬ و ‮‭3-1‬ و ‮‭4-2‬ ) . همچنین نتایج آزمایشات انکوباتورنشان دادکه مواد پروتیننی مختلف اثرات متفاوتی بر طول عمر زنبورهای عسل(در‮‭50‬ روزگی) درانکوباتور داشته اند بطوری که پودرکنجاله سویا %‮‭15‬ بیشترین طول عمر (‮‭13/34‬روز) و پودرگرده گل‮‭30‬ % (‮‭9/34‬روز) کمترین طول عمر زنبوران کارگر را به همراه داشته اند . آمار مربوط به میانگین‮‭50‬ درصد تلفات ( روز) بین کلیه تیمارها با تیمار شاهد با‮‭19‬ روز طول عمرتفاوت معنی داری داشته اشت ( ‮‭0/05‬ ‭p < ) .‬از نظر میانگین مصرف غذا بین تیمار شاهد و تیمارهای 2و 6 تفاوت معنی دار وجود داشته است (‮‭0/05‬ ‭p <) (‬جدول‮‭2-1‬ و‮‭3-1‬ و ‮‭4-1‬ ) . آمار مربوط به میانگین درصد پروتیین لاشه ( میانگین ‮‭30‬ روزه ) نشان داد بین تیمارهای آزمایشی و تیمار شاهد تفاوت معنی داری وجود دارد (‮‭0/05‬ ‭p < ) . ‬در انکوباتور بیشترین درصد پروتیین لاشه زنبورهای کارگرمربوط به تیمار4 (پودرکنجاله کلزا%‮‭30‬) با ‮‭70/51‬ درصد وکمترین آن مربوط به تیمار2 ( پودر کنجاله سویا %‮‭30‬ ) با‮‭57/67‬ درصد و تیمار شاهد با‮‭56/17‬ درصد بوده است ‮‭0/01‬ ‭p < (‬جدول ‮‭6 3-5‬،-3 ، ‮‭4-13‬ ) . آمار مربوط به میانگین درصد چربی لاشه ( میانگین ‮‭30‬ روزه ) نشان داد بین تیمارهای آزمایشی و تیمار شاهد تفاوت معنی داری وجود دارد و بیشترین درصد چربی لاشه زنبور های کارگرمربوط به تیمار 5 (پودر گرده گل ‮‭15‬ % ) با ‮‭4/41‬ درصد وکمترین آن مربوط به تیمار1 ( پودر کنجاله سویا %‮‭15‬ ) با ‮‭4/17‬ درصد و تیمار شاهد با‮‭3/76‬ درصد با هم تفا وت معنی دار نشان داده است (‮‭0/05‬ ‭p < ) (‬جدول ‮‭3-5‬ ، 6 3 ، ‮‭4-14‬ ) آمار مربوط به میانگین ازت رکتوم ( در کل دوره آزمایش ) نشان داد بین تیمارهای آزمایشی و تیمار شاهد تفاوت معنی داری وجود دارد و بیشترین درصد ازت رکتوم زنبور های کارگرمربوط به تیمار3 (پودرکنجاله کلزا %‮‭15‬ ) با ‮‭8/05‬ درصد و کمترین آن مربوط به تیمار2 ( پودر کنجاله سویا %‮‭30‬ ) با‮‭7/11‬ درصد و تیمار شاهد با‮‭6/87‬ درصد با هم تفا وت معنی دار نشان داده است( ‮‭0/05‬ ‭p < ) (‬جدول ‮‭6 3-5‬، 3 ، ‮‭4- 15‬ ) . نتایج کلی مطالعه فوق نشان داد که اثرات تغذیه ای پودرکنجاله سویا و پودرکنجاله کلزا وپودر گرده گل از نظر فاکتورهای مورد بحث متفاوت بوده و از طرفی چون اجرای طرح در شرایط انکوباتور و در قفس بوده و عمل جذب بدون دفع انجام میشد و این موضوع باعث تلفات زنبوران کندوچه ها می گردید در صورتی که در شرایط طبیعی زنبوران براحتی میتوانند عمل دفع را انجام دهند .لذا انباشته شدن مواد پروتیینی اضافه در بدن زنبور و تحریک شدن زنبوران برای تولید ژله رویال بدون مصرف آن باعث گردیده است که طول عمر زنبورانی که پروتیین بیشتری دریافت کرده اند کمت