بررسی لاین های امیدبخش گندم نان در شرایط اقلیمی علی آباد کتول (استان گلستان)

دراین تحقیق تعداد ‮‭25‬ رقم و لاین امید بخش گندم از لاینهای برتر آزمایشهای یکنواخت سراسری دو اقلیم ساحل خزر و معتدل کشور به منظور بررسی در شرایط اقلیمی مزارع شرکت ران در علیص آباد کتول استان گلستان به همراه لاین ‮‭80-19‬‭-N‬به عنوان شاهد منطقه جهت دستیابی به ژنوتیپهای پر محصول و متحمل به بیماریهای شایع این منطقه مورد ارزیابی قرارگرفتند. ارقام و لاینهای مورد بررسی شامل پارسی، الوند، پیشتاز، بهار، دریا، مروارید، افلاک، سایسون، ارگ، گنبد، ‮‭87-11‬‭-N-‬‮‭3-86‬، ‭N-‬‮‭4-86‬، ‭N-‬‮‭15-86‬ ، ‭N-‬‮‭4-87‬،‭N-‬‮‭6-87 , N-‬‮‭9-87‬ ، ‭N-‬‮‭13-87‬،‭N-‬‮‭19-87 , N-‬‮‭20-87‬ ، ‭M-‬‮‭5-87‬، ‭M-‬‮‭7-87‬، ‭M-‬‮‭9-87‬، ‭M-‬‮‭10-87‬، ‭M ‬و ‮‭87-16‬‭-M ‬بودند. طرح آماری مورد استفاده بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار و مساحت کاشت هر لاین6 متر مربع و بر مبنای وزن هزارصدانه و تراکم ‮‭350‬ دانه در متر مربع بود. تجزیه واریانس دادهصهای مربوط به صفات تولید ماده خشک، عملکرد دانه، ارتفاع بوته، طول سنبله، تعداد دانه در سنبله و وزن هزارصدانه ژنوتیپها نشان داد که بین این ژنوتیپها از نظر صفات مذکور در سطح %1 تفاوت معنی دار وجود دارد. مقایسه میانگین عملکرد ماده خشک ژنوتیپها به روش ‭LSD ‬نشان داد که لاینهای ‮‭86-15‬‭-N ‬و‮‭87-20‬‭-N ‬به ترتیب با ‮‭14000‬ و ‮‭13867‬ کیلو گرم در هکتار ماده خشک بالاتر از همه ارقام و لاینها و بالاتر از شاهد قرار گرفتند. لاین ‮‭86-15‬‭-N ‬و رقم مروارید ضمن تحمل به بیماریهای برگی و سنبله به ترتیب با ‮‭4570‬ عملکرد و ‮‭4556‬ کیلو گرم در هکتار که در مقایسه با رقم شاهد (با میانگین‮‭3417‬ کیلوگرم در هکتار) به ترتیب از افزایش عملکردی برابر با ‮‭33/7‬ و‮‭33/3‬ درصد برخوردار بودند در گروه ‭A ‬قرار داشتند. رقم دریا نیز به همراه دو لاین ‮‭87-4‬‭-N ‬و ‮‭87-6‬‭-N ‬ضمن داشتن تحمل نسبت به بیماریهای برگی و سنبله از افزایش عملکرد دانه به ترتیب ،‮‭26/6 24‬ و ‮‭22‬ درصد نسبت به شاهد برخوردار بوده و هر سه در گروه ‭B ‬قرار داشتند. چهار ژنوتیپ الوند، بهار، ‮‭87-20‬‭-N ‬و مروارید به ترتیب با ارتفاع های 7/،‮‭3 99‬/،‮‭94/3 95‬ و ‮‭94‬ سانتیمتر، در بالاترین گروه ‭(A) ‬قرار داشته و در مقایسه با شاهد ‮‭80-19‬‭-N(‬با میانگین ارتفاع‮‭84/3‬ سانتیمتر) از افزایش ارتفاع بوته به ترتیب معادل 3/،‮‭7 18‬/،‮‭11/7 12‬ و ‮‭11 /5‬درصد برخوردار بودند. بلندترین طول سنبله مربوط به لاین ‮‭87-4‬‭-N ‬با ‮‭11/1‬ سانتیمتر بود که اندازه آن نزدیک به اندازه سنبله لاین شاهد ‮‭80-19‬‭-N (‬با طول سنبله ‮‭10/8‬ سانتیمتر) بود. کوتاهترین طول سنبله نیز مربوط به رقم مروارید با طول‮‭8/2‬ سانتیمتر بود. لاینهای ‮‭8719‬‭-N-‬‮‭4-87‬، ‭N ‬و ‮‭87-13‬‭-N ‬به ترتیب با داشتن ،‮‭57 56‬ و ‮‭49‬ دانه در سنبله در مقایسه با شاهد ‮‭80-19‬‭-N(‬با میانگین ‮‭40‬ دانه در سنبله) از افزایش تعداد دانه در سنبله به ترتیب معادل ،‮‭27/5 40‬ و ‮‭22/5‬ درصد نسبت به شاهد برخوردار بوده و همگی در گروه ‭A ‬قرار داشتند. بالاترین وزن هزاردانه مربوط به لاینهای ‮‭87-9‬‭-N-‬‮‭20-87‬ ، ‭N ‬و ارقام دریا و مروارید بود که با داشتن وزن هزارصدانه به ترتیب ،‮‭46‬ ،‮‭40 40‬ و‮‭40‬ گرم در مقایسه با شاهد ‮‭80-19‬‭-N (‬با میانگین وزن هزارصدانه ‮‭35‬ گرم) از افزایش وزن هزارصدانه به ترتیب معادل 4/،‮‭3 31‬/،‮‭14/3 14‬ و ‮‭14/3‬ درصد برخوردار بوده و همگی در گروه ‭A ‬قرار داشتند. رقم افلاک دارای کمترین وزن هزارصدانه (به میزان ‮‭17‬ گرم) بود. با توجه به صفات اندازهصگیری شده و بررسی ژنوتیپها از نظر تحمل به بیماریها، رقم مروارید و لاین ‮‭87-20‬‭-N ‬جزو ژنوتیپهای برتر و سازگار منطقه علیص آباد کتول بوده و میصتوانند جایگزین لاین‮‭80-19‬‭-N ‬مورد کشت در آن منطقه گردند. واژه های کلیدی: گندم نان، ژنوتیپ، رقم مروارید و رقم گنبد.