طبقه بندی و تعیین شاخص های فرسایش پذیری مارن های استان چهارمحال و بختیاری

مارن به عنوان حساس ترین لیتولوژی در برابر فرسایش و هوازدگی نقش عمده ای در رسوب زایی حوزه های آبخیز دارد. در این تحقیق، فرض براین است که بین اشکال و شدت فرسایش مارن ها با ویژگی های فیزیکو شیمیایی و مکانیکی ارتباط تنگاتنگی وجود دارد. برای دست یابی به این مهم، ابتدا پهنه های مارنی با خصوصیات فرسایشی متمایز شناسایی و سپس از این واحدها به طور منظم نمونه بردای شده و به کمک روش های آماری، نسبت به طبقه بندی و تعیین شاخص های فرسایش پذیری اقدام گردید. ضمنا با استفاده از باران ساز قابل حمل در صحرا، بر روی پهنه های مارنی شاخص، میزان رسوب زایی مارن ها اندازه گیری شد. در پایان، با مقایسه ی نتایج آنالیز خصوصیات فیزیکوشیمیایی و مکانیکی مارن ها با میزان رسوب دهی آن ها ، از میان عوامل مختلف، عامل یا عوامل موثر بر فرسایش پذیری به منظور دستیابی به شاخص های فرسایش پذیری، استخراج و روابط لازم ارایه گردیده است. نتایج بدست آمده نشانگر آن است که مجموعا ‮‭1073/95‬ کیلومتر مربع از سازندهای گسترش یافته در استان به مارن ها اختصاصی دارند که معادل بیش از ‮‭6/5‬ درصداز مساحت استان می باشد. به علاوه تقریبا تمامی این واحدها در دو اقلیم مرطوب و خیلی مرطوب قرار گرفته اند. از سوی دیگر به جز مارن ها ی دوران اول که متعلق به سازند هرمز بوده و بخشی از مارن ها ی دوران سوم که مربوط به سازندگچساران می باشد و از نوع مارن های گچی و نمکی تلقی می شوند، سایر مارن ها به طور کامل در محدوده مارن های آهکی واقع می شوند. نتایج نشان می دهدکه از دیدگاه رسوب زایی، سازند رازک با میانگین ‮‭96/34‬گرم بر متر مربع در اولویت قرار داشته و سپس سازندهای پابده با ‮‭41‬/،‮‭94‬ هرمزبا 1/،‮‭87‬ میشان با ‮‭76/17‬وگورپی با ‮‭33‬گرم بر متر مربع در رتبه های بعدی قرار می گیرند کانی شناسی غالب سازندگورپی شامل کوارتز، کلسیت، آنکریت و مونت موریلونیت، پابده شامل کلسیت،کوارتز، دولومیت، کایولینیت، مونت موریلونیت و آنورتیت سدیک، میشان مشتمل بر کلسیت، دولومیت، کوارتز، آلبیت، کایولینیت، مونت موریلونیت، ایلیت و رتیل، آغاجاری حاوی کلسیت، آراگونیت، آنکریت، کوارتز، آلبیت کلسیک و مونتموریلونیت، رازک شامل کوارتز، کلسیت، شاموزیت، آلبیت، ایلیت، دولومیت و کایولینیت می باشد. نتایج آزمون رگرسیون حاکی از تاثیر 4 عامل پتاسیم قابل جذب، سدیم تبادلی، آهک کل، و درصد رس می باشد که به ترتیب بیش ترین تغییرات رسوب را در واحدهای مارنی نشان می دهد. نتایج همبستگی بین بافت خاک و تولید رسوب حاکی از همبستگی مثبت و خوب و معنی دارمیزان سیلت با رسوب زایی و همبستگی خوب و منفی و معنی دار مقدار رس با رسوب زایی و عدم همبستگی ماسه با رسوب زایی می باشد. در این تحقیق هیچ رابطه معنی داری بین کربن آلی، وزن مخصوص ظاهری ، ازت کل ، اسیدیته ، هدایت الکتریکی، ظرفیت تبادل کاتیونی، کلر، کلسیم، منیزیم، نسبت جذب سدیم، پتاسیم محلول و سولفات خاک و تولید رسوب مشاهده نشد. به علاوه نتایج نشان دهنده ی همبستگی مثبت و معنی دار بین آهک فعال خاک و تولید رسوب، همبستگی قوی معنی دار مثبت بین سدیم تبادلی خاک و همبستگی متوسط، مثبت معنی دار درصد سدیم تبادلی‭(ESP) ‬با میزان رسوب تولیدی است. واژه های کلیدی: شاخص های فرسایش پذیری، مارن، شبیه ساز باران، سازندهای مارنی، چهارمحال وبختیاری