تعیین هویت و مطالعه ژنتیکی جدایه های مایکوباکتریوم توبرکلوزیس اخذ شده از گاو و انسان در استان مرکزی در سال های ‭1389-1387‬

مهاجرت و ایدز در نتیجه بروز و تداوم نابسامانی های اقتصادی و سیاسی و نیز جنگ، بازگشت سل را در دو دهه اخیر در جامعه جهانی بدنبال داشته است. در همین حال در ایران علیرغم کاهش فراوانی، موضوع افزایش موارد سل مقاوم به دارو بصورت نگران کننده رو به افزایش گذاشته است. از طرف دیگر سل گاوی علیرغم سابقه دستکم نیم قرن مبارزه از طریق اعمال برنامه تست و کشتار و بازرسی کشتارگاهی همچنان بعنوان مشکل دیگر بهداشتی و اقتصادی موجبات نگرانی پزشکان و دامپزشکان را در ایران را فراهم می نماید. در مطالعه حاضر موضوع اپیدمیولوژی سل در جامعه انسانی استان مرکزی که جمعیت قابل توجهی از مهاجرین مجاز و غیر مجاز خارجی را در خود جای داده است و در عین حال از نظر پرورش دام از مراکز دامپروری کشور محسوب می گردد، با اتکا بر روش های مولکولی ‭RD typing ‬و ‭MIRU-VNTR typing ‬و ‭Spoligotyping ‬مورد بررسی قرار گرفته است تا ضمن شناسایی ساختار ژنتیکی کمپلکس مایکوباکتریوم توبرکولوزیس در میان بیماران در محدوده زمانی مطالعه اپیدمیولوژی سل انسانی ناشی از مایکوباکتریوم بوویس نیز مورد بررسی قرار گیرد. نمونه های کلینیکی شامل (خلط و مایع مغزی نخاعی و همچنین لاواژ معدی) مربوط به ‮‭93‬ مسلول در استان مرکزی در فاصله زمانی مهر ‮‭1387‬ الی پایان ‮‭1389‬بر روی محیط های کشت اختصاصی مایکوباکتریایی (شامل لونشتاین-جانسون گلیسیرینه و پیرووات دار) کشت داده شدند. در نتیجه انجام کشت میکروبی در مجموع ‮‭93‬ جدایه کمپلکس مایکوباکتریوم توبرکولوزیس از مسلولین استان مرکزی شامل ‮‭86‬ جدایه از شهروندان ایران و 7 جدایه از بیماران افغانی جمع آوری گردید. این جدایه ها توسط یک سیستم شناسایی سه گانه وابسته به‭PCR ‬مورد بررسی قرار گرفتند در مرحله نخست آزمون ‮‭16‬‭SrRNA ‬و ‭Rv typing (‬شامل لوکوس های ‭Rv‬،‮‭0577‬ ‭Rv‬‮‭1510‬) اجرا گردید و در مرحله بعد ‭RD typing (‬مشتمل بر لوکوس های ‭RD‬،1 ‭RD‬،4 ‭RD‬،9 ‭RD‬‮‭12‬) اعمال گردید تا هویت جدایه مشخص گردد. سپس با بکارگیری ‮‭10‬ لوکوس شناخته شده ‭MIRU-VNTR typing (‬مشتمل بر‭ETRA‬، ‭ETRB‬، ‭ETRC‬، ‭ETRD‬، ‭ETRE ETRF‬، ‭MIRU‬،‮‭10‬ ‭MIRU‬،‮‭26‬ ‭MIRU‬‮‭40‬ ‭plus QUB‬‮‭11‬‭b ) ‬و بدنبال آن اسپولیگوتایپینگ تمام جدایه ها ژنوتایپ گردیدند. در نتیجه انجام این آزمون ها بجز دو جدایه مایکوباکتریوم بوویس هویت همه جدایه های دیگر مایکوباکتریوم توبرکولوزیس تعیین گردید. در عین حال شواهدی دایر بر آلودگی هیچ یک از بیماران تحت مطالعه به سایر اعضای کمپلکس م. توبرکولوزیس بدست نیامد ضمن آنکه آلودگی همزمان هیچیک از بیماران به بیش از یک سویه نیز مشاهده نگردید. این یافته مهم توسط همه روش های بکار گرفته شده از جمله کشت باکتریایی تایپینگ بروش ‭Rv ‬و تایپینگ بروش ‭RD ‬بصورت مستقل مورد تایید قرار گرفت. در ‭MIRU-VNTR typing ‬که بر روی تمام جدایه ها صورت پذیرفت، تعداد ‮‭63‬ تیپ ژنتیکی مورد شناسایی قرار گرفت که در میان آنها ‮‭11‬ تیپ دست کم توسط 2 جدایه بصورت مشترک نشان داده شدند و ‮‭52‬ تیپ نیز بصورت انفرادی توسط جدایه های تحت بررسی تولید گردیدند. در مقایسه میان لوکوس های ‮‭10‬ گانه ‭MIRU‬‮‭26‬ با 8 آلل و ‭QUB-‬‮‭11‬‭b ‬با 4 آلل بیشترین و کمترین توان افتراق میان جدایه ها را از خود نشان دادند بطوریکه ‭Diversity index ‬در این لوکوس ها به ترتیب ‮‭0/73‬ و ‮‭0/16‬ تعیین گردید. در نتیجه انجام اسپولیگوتایپینگ که بر روی ‮‭85‬ جدایه صورت پذیرفت، ‮‭23‬ تیپ ژنتیکی مورد شناسایی قرار گرفت که با بررسی بانک اطلاعات بین المللی قابل دریافت از درگاه اینترنتی‭: http://www.pasteur-guadeloupe.fr:‬‮‭8081‬‭/SITVITDemo/ ‬مشخص گردید که ‮‭17‬ اسپولیگوتایپ به شماره های ثبت شده بین المللی ‭(ST number) ‬از قرار تیپ های 1 ،‮‭3429 3428 2379 1980 954 597 482 361 288 127 42 27 26 25 22‬ و ‮‭3430‬ همراه با 6 اسپولیگوتایپ غیر متعارف ‭(Orphan) ‬در میان جدایه های تحت مطالعه مشاهده می شود. فقط دو جدایه (حدود دو درصد) اسپولیگوتایپینگ شاخص خانواده معروف ‭Beijing ‬را از خود نشان دادند. در تحلیل یافته های این تحقیق در شرایطی که نتایج اسپولیگوتایپینگ و ‭MIRU-VNTR typing ‬تنوع ژنتیکی قابل توجهی را در میان جدایه های مورد مطالعه نشان دادند با این حال تجمیع مشاهدات و تمرکز بر نتایج اسپولیگوتایپینگ معرف وجود یک جمعیت ژنتیکی نسبتا همگن از مایکوباکتریوم توبرکولوزیس در منطقه را نشان می دهد که در آن پیدایش ژنوتایپ های موجود احتمالا در نتیجه تکامل تعداد اندکی (احتمالا 2 یا 3) تیپ ژنتیکی به اصطلاح اجدادی که در گذشته در منطقه موجودیت و یا حضور یافته اند و سپس به مرور زمان منشا تکوین دیگر تیپ های ژنتیکی امروزی شده اندصورت پذیرفته است. شناسایی تنها دو جدایه از خانواده معروف و بسیار مهم ‭Beijing family ‬در مجموعه جدایه های تحت مطالعه این تحقیق قابل توجه می باشد چراکه وفور این جدایه ها در ایران در گزارشات مشابه به مراتب بیش از دو درصد اعلام گردیده است. شناسایی دو جدایه مایکوباکتریوم بوویسدر میان بیماران ایرانی با توجه به ساختار دامپروری و کشاورزی استان تحت مطالعه که پرورش گاو بعنوان میزبان اصلی م. بوویس در آن نقش مهمی بازی می نماید و همچنین این موضوع که اکثر بیماران جزو شهروندان مسن و با متوسط سن بالاتر از ‮‭50‬ سال بودند از دیدگاه اپیدمیولوژی قابل توجه می باشد. دو اسپولیگوتایپ متفاوت توسط این دو جدایه تولید گردید که یک مورد آنها ‭(ST‬‮‭482‬) پیش از این در میان گله های گاو ایران مشاهده شده است و از نظر اپیدمیولوژی می تواند نشانه ابتلا بیمار به واسطه تماس مستقیم با دام آلوده و یا مصرف فرآورده های آلوده آن در نظر گرفته شود. در میان جدایه های تحت مطالعه، ‮‭22‬ بیمار در 8 گروه به سویه هایی آلوده بودند که انطباق کامل میان تیپ های ژنتیکی آنها اعم از اسپولیگوتایپینگ و ‭MIRU-VNTR ‬مشاهده گردید. در اصطلاح این جدایه ها به "جدایه های اپیدمیک" شهرت دا