بررسی اقتصادی - فنی آبیاری بارانی در مقایسه با آبیاری رایج در آذربایجان غربی

علی رغم وجود منابع آب زیر زمینی و جاری شدن ‮‭13‬ رودخانه در سطح استان آذربایجان غربی، هم اکنون بیش از نیمی از یک میلیون هکتار اراضی استان به صورت دیم کشت می شوند. همچنین اغلب مزارع آبی نیز از نقصان آب کافی در تنگنا می باشند. لذا در اراضی زارعی استان نیاز فراوانی برای افزایش عملکرد محصول در واحد سطح و افزایش کارایی مصرف آب از طریق استفاده از آبیاری های تحت فشار وجود دارد. به منظور بررسی میزان موفقیت آبیاری بارانی در مقایسه با آبیاری رایج در آذربایجان غربی این پروژه انجام و در این راستا تعدادی از مزارع تحت آبیاری بارانی و سطحی استان انتخاب گردید که از میان آنها نتایج ‮‭36‬ مزرعه بارانی و ‮‭18‬ مزرعه با آبیاری سطحی قابل بررسی و تحلیل بود. برای انجام بررسی ها، پرسشنامه ها تدوین و در مزارع مورد مطالعه تکمیل و اندازه گیری آب مصرفی انجام شد. بارش منطقه مورد مطالعه ‮‭255‬ میلی متر، دمای متوسط سالانه‮‭11/2‬ درجه سانتی گراد و اقلیم نیمه خشک است. متوسط نیاز آبی خالص سالانه چغندرقند و گندم به ترتیب برابر ‮‭6800‬ و ‮‭3100‬ مترمکعب در هکتار برآورد گردید. میزان مصرف آب در آبیاری سطحی چغندرقند با ‮‭12623‬ مترمکعب در هکتار از سایر گزینه ها بیشتر و در آبیاری بارانی گندم با ‮‭4097‬ مترمکعب در هکتار کمترین بود. راندمان کاربرد آب در مزارع گندم در آبیاری بارانی و سطحی به ترتیب برابر ‮‭76‬ و ‮‭51‬ درصد، و در مزارع چغندرقند به ترتیب برابر ‮‭70‬ و ‮‭54‬ درصد بود. عملکرد در آبیاری بارانی در هر دو محصول چغندرقند و گندم بیشتر از آبیاری سطحی است. میزان افزایش محصول با استفاده از روش آبیاری بارانی نسبت به آبیاری سطحی، ‮‭20‬ درصد بود. نسبت عملکرد محصول اصلی چغندرقند به گندم در هر دو روش آبیاری در حدود ‮‭11‬ برابر است. این نسبت در ارزش ناخالص محصول اصلی و فرعی واحد سطح ‮‭2/2‬ برابر می باشد. هزینه تولید در چغندرقند به مراتب بیشتر از گندم است. به طوری که نسبت هزینه تولید چغندرقند به گندم در روش بارانی ‮‭2/5‬ و در روش آبیاری سطحی ‮‭2/9‬ برابر است. همچنین هزینه تولید بارانی نسبت به سطحی در محصول چغندرقند ‮‭1/1‬ و در گندم ‮‭1/3‬ برابر می باشد. نسبت سود محصول اصلی و فرعی واحد سطح بارانی به سطحی در گندم یک است. در حالیصکه این نسبت در چغندرقند ‮‭1/37‬ است و نشان می دهد که آبیاری بارانی سود کشت چغندر قند را نسبت به آبیاری سطحی ‮‭37‬ درصد افزایش می دهد. این افزایش قابل ملاحظه در نسبت سود چغندرقند به گندم در آبیاری بارانی نیز به خوبی مشهود است. نسبت سود واحد سطح بارانی به سطحی در محصول چغندر قند ‮‭1/37‬ برابر است در حالی که نسبت سود منطقه ای ‮‭1/77‬ برابر می باشد. واژه های کلیدی: آبیاری تحت فشار، کارایی مصرف آب، کارایی اقتصادی آب، سود منطقه ای.