رامین روح پرور
شعبان کیا
محمد دالوند
زهره حسن بیات
ولی ارازی

دامنه ی بیماری زایی عوامل بیماری زای گیاهی بر روی ژن های مقاومت میزبان در کانون های آلودگی، از مهم ترین نکاتی است که باید در روند اصلاح و تولید ارقام مقاوم به بیماری ها مورد توجه قرار گیرد. برای بررسی فاکتورهای بیماری زایی ‭(Virulence) ‬قارچ ‭Mycosphaerella graminicola‬، عامل سپتوریوز برگی گندم در شرایط مزرعه ای خزانه های تله ‭(Trap nurseries) ‬در سه منطقه مهم شیوع بیماری شامل گرگان، گنبد و دزفول و همچنین در کرج (جهت تکثیر بذر) کشت شد. بدین منظور طی سه سال زراعی ‮‭1387-90‬ در مجموع تعداد ‮‭398‬ ژنوتیپ داخلی و بین المللی گندم در قالب خزانه های تله شامل ‮‭95‬ ژنوتیپ بین المللی خزانه تله از ایکاردا، ‮‭54‬ رقم تجاری و ‮‭171‬ لاین پیشرفته منتخب بخش تحقیقات غلات، ‮‭28‬ رقم دیم، ‮‭30‬ ژنوتیپ منتخب بین المللی و ‮‭20‬ رقم افتراقی قارچ عامل بیماری مورد ارزیابی قرار گرفت. کاشت بذر به صورت خطی روی دو خط یک متری با فاصله ردیف ‮‭30‬ سانتی متر انجام شده، و از واکنش ژنوتیپ ها در مزرعه به صورت شدت بیماری در مقیاس ‮‭00-99‬ به روش اصلاح شده ساری و پرسکات یادداشت برداری به عمل آمد. به علت عدم وجود شرایط محیطی مناسب برای ایجاد و توسعه بیماری و همچنین نبود بقایای گیاهی آلوده (به دلیل وقوع خشکسالی) به عنوان اینوکلوم اولیه، واکنش ژنوتیپ ها در سال اول در منطقه گرگان و در سال دوم در منطقه دزفول قابل ارزیابی بودند. نتایج به دست آمده نشان داد که در سال اول از مجموع ‮‭200‬ ژنوتیپ مورد آزمایش در گرگان ‮‭46‬ لاین حساس، ‮‭19‬ لاین نیمه حساس و بقیه مصون می باشند. در دزفول علی رغم عدم استقرار بیماری در خزانه، 1 لاین نیمه حساس ارزیابی گردید. در سال دوم در دزفول از مجموع ‮‭217‬ ژنوتیپ آزمایشی علایم بیماری بر روی %‮‭92‬ از لاین ها مشاهده نشد. لیکن واکنش %2 از ژنوتیپ ها در برابر عامل بیماری نیمه حساس و عکس العمل %6 آن ها حساس ارزیابی گردید. واژه های کلیدی: گندم، سپتوریوز برگی، خزانه تله، دامنه بیماری زایی، فاکتورهای بیماری زایی، ویرولانس، ‭Septoria tritici‬، ‭Zymoseptoria tritici