جمع آوری، شناسایی، ارزیابی، احیا و نگهداری درون شیشه ای سبزیجاتی که به صورت غیر جنسی تکثیر می شوند (سیب زمینی، سیر، نعنا و ترخون) جلد دوم: سیر

سیر یکی از گیاهان مهم دارویی و غذایی به شمار می رود که تکثیر رویشی آن موجب انتقال بیماری ها به ویژه بیماری های ویروسی از نسلی به نسل دیگر و یا از منطقه ای به منطقه دیگر می شود. بنابراین استفاده از مواد گیاهی سالم و عاری از بیماری اهمیت زیادی در تولید این محصول دارد. سیستم کشت درون شیشه ای روش بسیار مناسبی برای تکثیر و حفاظت گیاهان سالم می باشد. در این راستا ابتدا بخشی از ارقام مهم سیر بومی ایران جمع آوری گردید. سپس برای اولین بار در کشور، تکنیک تکثیر درون شیشهصای گیاه سیر از طریق کشت مریستم ساقه و مریستم ریشه بر روی محیط کشت ‭MS ‬با ترکیبات هورمونی اکسین و سیتوکینین برای هفت ژنوتیپ ایجاد شد. برای مطالعه اثرات ترکیبات سطوح مختلف هورمون های اکسین و سیتوکینین آزمایشات فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی بر بر روی چهار ژنوتیپ سیر بومی با چهار تکرار اجرا گردید. تکثیر درون شیشه ای سیر در ایران با استفاده از مریستم ساقه بر روی محیط کشت بر پایه ‭MS ‬به صورت موفقیت آمیز انجام شد. بیشترین میزان باززایی در محیط کشت با ترکیب هورمونی سیتوکینین 2‭IP ‬با غلظت ‮‭5/0‬ ‭mg/l ‬و اکسین ‭NAA ‬با غلظت 0‭/mg/l‬1 تولید شد و همچنین واکشت نمونه ها سبب افزایش میزان تکثیر در مدت زمان کوتاه تر شدند. به منظور بررسی امکان استفاده از سیستم کشت درون شیشه ای برای حفاظت ژرم پلاسم سیر، ثبات ژنتیکی گیاهچه های سیر حاصل از تکثیر درون شیشه ای مطالعه گردید. گیاهان حاصل از کشت بافت در مقایسه با گیاهان والدی آن ها در گلخانه مورد ارزیابی های مورفولوژیکی و ژنتیکی بر اساس نشانگر ‭RAPD ‬قرار گرفت. نتایج بدست آمده از ارزیابی مورفولوژیکی نشان داد که ژنوتیپ های والدی و کشت بافتی از نظر صفات کیفی یکسان می باشند، اما از نظر صفات کمی به علت ضعیف تر بودن گیاهان حاصل از تکثیر درون شیشه ای کمی متفاوت بودند. علاوه بر آن نشانگرهای مولکولی ‭RAPD‬نیز چند شکلی‭DNA ‬و یا تفاوت ژنتیکی بین گیاهان والدی و گیاهان حاصل از تکثیر درون شیشه ای نشان ندادند. بنابراین روش حفاظت درون شیشه ای برای نگهداری منابع ژنتیکی سیر روش موثر و مفیدی می باشد. واژه های کلیدی: سیر، کشت بافت، سیتوکینین، اکسین، حفاظت درون شیشه ای