تعیین تراکم عناصر سرب، کادمیوم، جیوه، مس و روی در شیر و گوشت تولیدی در گاوداری های استان فارس

آلودگی شیر و گوشت مصرفی به فلزات سنگین باعث تجمع این مواد در بدن مصرف کننده و رسیدن آن به حد بحران شده و این مسیله سبب آسیب به بدن و هزینه های سنگین درمان می گردد. این پژوهش با انتخاب 3 شهرستان شیراز، مرودشت و کازرون که دارای حداکثر و 3 شهرستان زرین دشت، بوانات و نی ریز که دارای حداقل آلودگی محیطی بر اساس نسبت مصرف مواد نفتی به وسعت شهرستان بودند، به ترتیب به عنوان منطقه صنعتی و غیر صنعتی و با هدف تعیین تراکم برخی عناصر سنگین در محصولات دامی و خوراک دام مصرفی در گاوداری های استان فارس در سال های ‮‭1389‬ و ‮‭1390‬ انجام شد. در این تحقیق ضمن تعیین مقدار سرب، کادمیوم، جیوه، مس و روی در ‮‭648‬ نمونه شیرخام، گوشت، کبد، کلیه و خوراک دام مصرفی در گاوداری های این شهرستان ها، تاثیر منطقه و فصل نمونه برداری بر محتوای این فلزات مورد بررسی قرار گرفت. نمونه ها با تکنیک خاکستر مرطوب آماده و با استفاده از دستگاه پلاسمای مزدوج القا شده مجهز به طیف سنج نشر اتمی مقدار فلزات اندازه گیری شد. میانگین هندسی فلزات بر حسب میلی گرم در کیلوگرم در نمونه های شیر خام، گوشت، کبد، کلیه و خوراک دام به ترتیب ‮‭157‬/،‮‭159 0‬/،‮‭186 0‬/،‮‭0/163 0‬ و ‮‭0/186‬ برای سرب، ‮‭013‬/،‮‭017 0‬/،‮‭023 0‬/،‮‭0/042 0‬ و ‮‭0/015‬ برای کادمیوم، ‮‭003‬/،‮‭002 0‬/،‮‭002 0‬/،‮‭0/002 0‬ و ‮‭0/002‬ برای جیوه، ‮‭156‬/،‮‭671 0‬/،‮‭745 0‬/،‮‭2/059 2‬ و ‮‭0/348‬ و برای مس 9/،‮‭132 0‬/،‮‭997 15‬/،‮‭6/383 15‬ و ‮‭1/026‬ برای روی بدست آمد. سطح فلزات اندازه گیری شده بجز سرب، در اقلام غذایی مختلف دارای تفاوت معنی داری (‮‭0/05‬‭p<) ‬بود. مقدار سرب و کادمیوم به ترتیب در ‮‭99/1‬ و ‮‭55/6‬ درصد نمونه های شیر خام بالاتر از حد مجاز کمیسیون اروپایی (‮‭0/02‬ و ‮‭0/01‬ میلی گرم در کیلوگرم به ترتیب برای سرب و کادمیوم) بود. مقدار سرب، کادمیوم و مس شیر خام در مناطق صنعتی نسبت به غیرصنعتی به شکل معنی داری (‮‭0/05‬‭p<) ‬بالاتر بود. تراکم عناصر در تمامی نمونه ها (بجز مقدار جیوه در گوشت، کبد و کلیه) دارای تغییرات فصلی بود (‮‭0/05‬‭p<) ‬و سطح سرب و کادمیوم در تمامی نمونه ها در فصل تابستان در بیشترین مقدار بود. ارتباط مثبت و معنیداری بین مقدار سرب (‮‭0/01‬‭p<) ‬و کادمیوم (‮‭0/05‬‭p<) ‬در خوراک دام و شیر خام، گوشت و کبد و کلیه مشاهده شد. آلودگی زیست محیطی مکان پرورش و تغذیه گاو شیری می تواند نقش به سزایی در سطح فلزات سمی در شیر و گوشت تولیدی این واحدها در استان فارس داشته باشد و لازم است در زمان مکان یابی برای احداث گاوداری شیری و تهیه اقلام غذایی و استفاده از مکمل های خوراکی در زمان جیره نویسی این موارد در نظر گرفته شود. واژه های کلیدی: فلزات سنگین، فرآورده های خام دامی، گاوداری های شیری، استان فارس