عبدالنبی عبده کلاه چی
رضا سکوتی اسکوئی
ابراهیم بروشکه
منصور مهدیزاده
علی جباری

افزایش بی رویه جمعیت در سالهای اخیر، محدودیت منابع آبهای سطحی و در نتیجه فشار بیش از اندازه به سفره های آبهای زیرزمینی باعث تخریب منابع طبیعی کشور خواهد شد. جهت جلوگیری از وقوع این فاجعه، مدیریت بهره برداری و حفاظت از آبهای زیرزمینی می باید بعنوان یک اصل در برنامه ریزی های منابع آب قرار گیرد. مدیریت منابع آبهای زیرزمینی نیاز به شناخت عملکرد سفره در شرایط طبیعی، در وهله اول و سپس پیش بینی اثرات برداشت و یا تغذیه دارد. لذا این تحقیق با هدف بررسی تغییرات آب زیرزمینی دشت ارومیه با هدف پیشنهاد روش های بهینه سازی بهره برداری از آن به انجام رسیده است. نتایج نشان داد برازش زمین آماری یک مدل کروی بر نیم تغییر نمای تجربی به روش کریگینگ در مورد سطح آب زیرزمینی دشت ارومیه برابر با شعاع تاثیر معادل ‮‭26860‬ متر، تاثیر قطعه ای برابر 1 و آستانه معادل ‮‭704/8‬ است. ضریب همبستگی برای مدل برازش داده شده برابر ‮‭0/938‬ محاسبه شد. مساحت اراضی که در طی سال های مورد مطالعه که سطح آب زیرزمینی 2الی 3 متر کاهش داشته حدود ‮‭2800‬ هکتار افزایش یافته است. مضافا اینکه ‮‭1360‬ هکتار سطح اراضی است که سطح آب زیرزمینی به ‮‭28‬ تا ‮‭30‬ متر تنزل یافته است که قبلا وجود نداشت. لذا با این وصف سطح آب زیرزمینی دشت ارومیه حدود سه متر کاهش داشته است. برازش یک مدل کروی بر نیم تغییر نمای تجربی به روش کریگینگ در مورد شوری آب زیرزمینی دشت ارومیه نیز نشان داد شعاع تاثیر آن معادل ‮‭26860‬ متر، تاثیر قطعه ای برابر1 و آستانه معادل ‮‭704/8‬ با ضریب همبستگی برابر ‮‭0/999‬ می باشد. مقایسه اشکال پراکنش مکانی تغییرات شوری نشان می دهد در سال ‮‭1380‬ حداکثر شوری مشاهده شده کمتر از ‮‭2000‬ میکرو موس بر سانتی متر بوده است. در سال ‮‭1384‬ حداکثر شوری دیده شده تا ‮‭4600‬ میکرو موس بر سانتی متر افزایش یافته است. در سال ‮‭1387‬ شوری تا ‮‭5800‬ میکرو موس بر سانتی متر افزایش یافته است و شوری اراضی حاشیه دریاچه تا ‮‭3000‬ میکرو موس بر سانتی متر رسیده است. واژه های کلیدی: آب زیرزمینی، دشت ارومیه، بهینه سازی،زمین آمار، روش کریگینگ.