حمیدرضا شریفی
غلامعلی گزنچیان
صدیقه آناهید

یکی از مشکلات عمده مناطق سرد برخورد مراحل جوانه زنی بذر، سبزشدن و استقرار گیاهچه با کاهش دمای محیط پس از کاشت به ویژه در تاریخ های کشت تاخیری میباشد. به منظور بررسی امکان بهبود استقرار گیاهچه، شاخص های فیزیولوژیک رشد و عملکرد گندم در تاریخ های کاشت مختلف منطقه سرد از طریق پیش تیمار بذر، آزمایشی در سال های زراعی ‮‭1389-91‬ در ایستگاه تحقیقاتی جلگه رخ (تربت حیدریه) بر روی رقم پاییزه گاسکوژن انجام گردید. آزمایش به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. کرت های اصلی و فرعی به ترتیب تاریخ کاشت (در چهار سطح یعنی ‮‭20‬ مهر (تاریخ کاشت رایج منطقه)، 5 و ‮‭20‬ آبان و 5 آذر) و پرایمینگ بذر (در 8 سطح یعنی‭Seed Starter(p‬1)، ‭Kelp(p‬2)، ‭Fulic Acid(p‬3)، ‭HumicAcid(p‬4)، ‭Kff(p‬5)، ‭GA‬3‭(p‬6)، آب مقطر ‭(p‬7)و شاهد ‭(p‬8)) بودند. غلظتP1، P2، P3،P4وP5یک در هزار وغلظت P6،‮‭40‬‭ppm‬بود. مدت پرایمینگ در تمامی تیمارها به استثنای شاهد، ‮‭12‬ ساعت اختیار گردید. نتایج حاصل از این آزمایش نشان داد که در هر دو سال اجرای آزمایش، تاخیر کاشت سبب افت عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه و شاخص برداشت شد. بر این اساس تاثیر تاریخ کاشت بر عملکرد دانه روندی منحنی گون داشته و شدت کاهش عملکرد ناشی از یک روز تاخیر کشت به مرور افزایش می یابد. چنین به نظر می رسد که تاثیر تاریخ کاشت بر کاهش رشد و عملکرد گندم ناشی از اثر آن بر کاهش تعداد بوته، بنیه گیاهچه(سطح برگ گیاهچه در مرحله 5 برگی) و نیز افت ضریب تخصیص برگ و دانه به ترتیب در مراحل اولیه وانتهایی رشد باشد. در سال اول، اثر پرایمینگ بر عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه و شاخص برداشت معنی دار بوده و کاربرد ‭Kelp ‬سبب افزایش معنی دار عملکرد دانه شد که این افزایش عمدتا ناشی از افزایش شاخص برداشت بود. در سال دوم، اثر پرایمینگ بذر بر سطح برگ در مرحله پنج برگی و گرده افشانی، وزن خشک در گرده افشانی معنی دار بود، ولیکن این تفاوت موجب بروز تفاوت معنی داری در عملکرد بیولوژیک و دانه نشد. در سال دوم نیز استفاده از ‭Kelp ‬بیشترین تاثیر را صفات مورد بررسی داشت. کلمات کلیدی: گندم، تاریخ کاشت، پرایمینگ بذر، عملکرد، رشد، فیزیولوژی