تدقیق ارقام فرسایش خاک برآوردشده در سطح کشور

برآورد صحیح نرخ فرسایش و رسوب کشور در برنامهصریزیصهای کلان و ملی ضرورت دارد. آخرین برآورد موجود از فرسایش کشور با استفاده از روش پتانسیل فرسایش ‭(EPM) ‬انجام شده است.از آن جا که این مدل واسنجی نشده است، برای اصلاح برآوردصها از آمار مشاهدهصای رسوب شامل بندهای رسوب گیر، سدهای مخزنی و ایستگاه های هیدرومتری استفاده شد. عمده اندازه گیری های موجود، مربوط به دامنه رشته کوه های البرز و زاگرس بوده و در مناطق کویری مرکزی و شرقی کشور، اندازه گیری ها نادر است. نسبت های بین میانه ارقام رسوب بندهای رسوب گیر و سدهای مخزنی حدود ‮‭10‬ برابر اختلاف را نشان داد. نسبت های بین میانه ارقام رسوب مشاهده ای و برآوردی در بندها، حدود سه تا ‮‭3/5‬ برابر کم تر از روش ‭EPM‬، ایستگاه های هیدرومتری، ‮‭1/5‬ برابر بیش تر از روش ‭EPM ‬و سدهای مخزنی، دو تا ‮‭2/5‬ برابر بیش تر از روش ‭EPM ‬می باشد. این مقایسه نشان داد با افزایش مساحت، نسبت بین میانه رسوب مشاهده ای و برآوردی و همچنین میزان رسوب کل و رسوب دهی ویژه زیرحوضه ها افزایش می یابد. مقدار فرسایش و رسوبدهی معلق ویژه سطح کشور بر اساس اندازه گیری های موجود به ترتیب حدود دو و شش تن در هکتار در سال می باشد. برای تدقیق ارقام رسوب برآوردی، ابتدا سطح کشور با توجه به شرایط مختلف توپوگرافی، کاربری، اقلیم و لیتولوژی به هشت منطقه همگن تفکیک گردید.کل ارقام رسوب مشاهده ای و برآوردی در هر یک از مناطق همگن مقایسه و نسبت اصلاحی از تقسیم میانه مقادیر مشاهدهصای به برآوردی ارایه شد. با فرض یکنواختی اثر ضریب اصلاحی بر رسوب و فرسایش، مقادیر فرسایش هر یک از مناطق نیز اصلاح و وزن فرسایش سالانه کشور ‮‭895‬ میلیون تن (معادل ‮‭5/5‬ تن در هکتار در سال) برآورد گردید که حدود هشت درصد کاهش را نشان میصدهد. باید توجه داشت، این مقدار از تقریبا یک سوم سطح کشور به دست آمده است. دو سوم دیگر، مربوط به سطوح کویری مرکزی و شرقی کشور است که فاقد اطلاعات رسوب است. بنابراین، انتظار می رود مقدار فرسایش آبی کم تر از مقادیر یادشده باشد. با توجه به کمبود داده ها و محدود بودن مناطق دارای آمار، اعلام رقم دقیق و قطعی از میزان فرسایش در سطح کشور دشوار است. توصیه می شود استفاده از مقادیر فرسایش تعدیل شده با تامل صورت گیرد. حصول نتایج دقیق و قطعی، نیازمند پژوهش های تکمیلی با داده های بیش تر است. کلمات کلیدی: تدقیق فرسایش آبی، متوسط فرسایش، متوسط رسوبدهی، مدل ‭EPM‬، مناطق همگن.