رضا باقریان
علی باقریان کلات
علی اکبر عباسی
حسین پژمان
رضا صدیق
علی واحدی طرقی
بهرام محمدی گلرنگ

اجرای طرح های بیولوژیک در حوزه های آبخیز یکی از اقدامات اصلی در برنامه های آبخیزداری و حفاظتخاک می باشد. امروزه اجرای این طرح ها در اغلب برنامه های مدیریت جامع حوزه های آبخیز مورد توجهقرار می گیرد. مطالعات نشان داده است که اجرای طرح های بیولوژیکی هم از نظر اقتصادی نسبت به سایرطرح ها مانند طرح های مکانیکی با صرفه تر است هم نسبت به سایر عملیات آبخیزداری تاثیر بیشتری درحفاظت از منابع آب و خاک دارد. اما به دلایل مختلف از جمله زمان بر بودن اجرای اینگونه طرح ها، و نیزمدیریت و نگهداری آنها تا به ثمر نشستن کامل، از جمله مشکلاتی است که استقبال زیادی از این طرح ها نمیشود و به همین علت بسیاری از این طرح ها تا زمان رسیدن به هدف ممکن است با شکست روبرو گردند. طیسال های اخیر طرح های بیولوژیکی زیادی در سطح کشور و نیز استان خراسان رضوی به اجرا در آمده استکه بعضا با موفقیت های زیادی همراه بوده اند و جا دارد از تجربیات اجرای اینگونه طرح ها در سایر نقاطکشور و نیز استان استفاده شود. تا کنون مطالعات زیادی بر روی علل موفقیت یا شکست اینگونه طرح ها دراستان صورت نگرفته است. لذا شناسایی عوامل مهم و اساسی و تعیین مهمترین این عوامل در موفقیت طرحهای بیولوژیکی می تواند نقش بسزایی در افزایش سطح موفقیت و اجرای این طرح ها در سایر نقاط کشور واستان داشته باشد. از اینرو هدف از این تحقیق ارزیابی میزان موفقیت طرح و تعیین نقش عوامل انسانی و طبیعیموثر بر موفقیت عملیات بیولوژیکی انجام شده در حوزه های آبخیز مناطق خشک و نیمه خشک می باشد.جامعه آماری مورد نظر برای اجرای این تحقیق حوزه آبخیز کاخک در شهرستان گناباد در استان خراسانرضوی می باشد. این تحقیق بر اساس روش های اسنادی و پیمایشی انجام شده است. از روش اسنادی برایبررسی ابعاد تیوریک و مفهومی ارزیابی موفقیت بهره گرفته شده و از روش پیمایشی برای ارزیابی میزانموفقیت طرح های بیولوژیک و عوامل موثر بر آن در مطالعات میدانی استفاده شده است. نتایج این تحقیق نشانداد که عملیات بیولوژیک انجام شده در حوزه کاخک نسبتا موفق می باشد بطوریکه کارشناسان موفقیت طرحرا 97 درصد متوسط به بالا ارزیابی کرده اند.. همچنین نتایج تحقیق حاکی از آن است از بین ده عامل که برایآزمون میزان موففقیت طرح به اجرا گذاشته شده است، عوامل انسانی بمراتب تاثیر بیشتری از عوامل طبیعی درموفقیت طرح داشته اند.از مهمترین عوامل انسانی موثر بر موفقیت طرح مهارت و تجربه نیروی انسانی و نیزاعتماد و منافع اجتماعی طرح و مدیریت و قرق حوزه عنوان شده است. نتایج پژوهش همچنین نشان داد که بینکارشناسان رشته های مختلف تحصیلی و نیز رده های مختلف تحصیلی تفاوت معنی داری از نظر آماری در. (F=1,809, P=0,157), (F=1,118, P= ارزیابی موفقیت طرح وجود ندارد( 0,359واژه های کلیدی: آبخیزداری، ارزیابی، طرح های بیولوژیک، حوزه آبخیز، موفقیت