مهدی زنگی ابادی - کارشناس ارشد مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان
عبدالصالح رنگ اور - عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان
مهدی شرفا - عضو هیئت علمی دانشگاه تهران

فرسایش خاک یک پدیده کاملا طبیعی و غیر قابل اجتناب است که در هر خاکی روی می دهد و نمی توان آنرا کاملا از بین برد .انسان با فعالیتهای خود می تواند این فرآیند را تشدید نموده یا کاهش دهد. پارامترهای مختلفی از خاک، توپوگرافی، اقلیم و پوشش نباتی بر این فرآیند اجتناب ناپذیر تأثیر گذار هستند . یکی از پارامترهای مهم و قابل مطالعه در این بحث، بافت خاک و درصد اجزاء اصلی تشکیل دهنده توده خاک می باشد . این مطالعه جه ت بررسی اثر مقادیر مختلف رس، سیلت و اجزاء شن بر روی میزان هدر رفت خاک و تولید رسوب در عرصه ای مرتعی با اقلیم نیمه خشک در شمال شرقی استان خراسان با استفاده از پلاتهای دارای مخازن جمع آوری رواناب و رسوب در شرایط مختلف خاکی انجام شد . در این تحقیق از نتایج اندازه گیری پارامترهای مختلف از جمله بافت خاک و تفکیک شن به پنج جزء شن خیلی درشت، درشت، متوسط، ریز و خیلی ریز بر روی 60 نمونه خاک اخذ شده ازعمق 15-0 سانتی متری سطح خاک عرصه و همچنین نتایج رسوب حاصل از 43 رویداد بارندگی طبیعی و رسوبزا در طول 5 سال اس تفاده شد . اندازه گیری ها نشان داد که خاک عرصه مورد مطالعه عمدتا دارای بافت سیلت لوم می باشد و در بین اجزاء شن بخش شن خیلی ریز بیشترین سهم را به خود اختصاص می دهد. نتایج تجزیه آماری داده های بدست آمده نشان داد که بین درصد رس و میزان هدر رفت خاک رابطه منفی و معنی دار در سطح % 99 وجود دارد و اجزاء شن متوسط و شن درشت دارای رابطه مثبت و معنی دار در سطح % 99 با میزان تولید رسوب می باشند . نتایج رگرسیون گیری چند متغیره بین پارامترهای اندازه گیری شده و میزان رسوب تولیدی در طول 5 سال نشان داد که درصد رس با ضریب منفی و معنی دار در سطح % 95 وارد معادله تخمینگر میزان تولید رسوب شده است . نتیجه اینکه در عرصه مورد مطالعه با افزایش درصد رس و کاهش درصد ش ن درشت و متوسط فرسایش خاک به میزان قابل ملاحظه ای کاهش یافته است

فرسایش خاک، تولید رسوب، بافت خاک، اجزاء شن، مرتع نیمه خشک