بررسی مولفه های تحمل کم آبی در واریته های مختلف ‭Agropyron cristatum ‬جهت توسعه آنها در چراگاهها و مراتع

شناخت گونه های مقاوم به خشکی می تواند در احیای هرچه بیشتر مراتع کشور و پایداری تولید در سال های آتی موثر واقع گردد‭. Agropyron cristatum ‬یکی از گراس های مقاوم به خشکی است که به شرایط محیطی مختلف سازگاری دارد. بنابراین می تواند در احیای مراتع کشور نقش مهمی داشته باشد. به منظور بررسی مولفه های تحمل به کم آبی درجمعیت های مختلف ‭Agropyron cristatum ‬جهت توسعه آنها در چراگاه ها و مراتع، بین سال های ‮‭82-84‬ آزمایشی در دو فاز در موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور و مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان شرقی انجام گرفت. در فاز اول آزمایش، درصد و سرعت جوانه زنی در ‮‭10‬ جمعیت از گونه ‭Agropyron cristatum ‬مورد مقایسه قرار گرفت و کارایی مصرف آب آنها در محیط هیدروپونیک اندازهگیری گردید. اولین بخش از آزمایش در 4 تکرار و هر پتریدیش حاوی ‮‭25‬ بذر انجام شد. ابتدا بذرها در دمای‮‭25‬ ‭C ‬و در رطوبت %‮‭90‬ جوانه دار شدند. در این مرحله درصد و سرعت جوانه زنی محاسبه گردید. سپس گیاهچه های حاصله، به گلدان های حاوی محیط غذایی هوگلند منتقل و در شرایط بدون تبخیر نگهداری شدند. به منظور فراهم کردن اکسیژن برای ریشه ها از پمپ آکواریوم استفاده گردید. بعد از یک ماه، ماده خشک تولید شده، میزان آب مصرفی و کارایی مصرف آب اندازهگیری گردید. این آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار انجام گردید. همچنین یک تجزیه خوشهای بر پایه دادههای مربوط به ماده خشک افزایش یافته و کارایی مصرف آب انجام گردید. نتایج تجزیه واریانس برای ماده خشک افزایش یافته و کارایی مصرف آب تفاوت معنیداری در سطح(‮‭0/01‬ ‭p) ‬نشان داد. اما برای میزان آب مصرفی تفاوت معنی داری مشاهده نگردید. مقایسه میانگینها نشان داد که میانه و ارسباران بیشترین کارایی مصرف آب را داشتند. تجزیه خوشهای، از نوع ‭UpGMA‬4 گروه شامل 1- میانه و ارسباران 2- آلمه و سمیرم 3- خوشییلاق و پرور 4- نبراسکا، اسکیشیر، کردستان و ورسک را ردهبندی نمود. همچنین تجزیه واریانس داده های مربوط به درصد جوانهزنی و سرعت جوانهزنی نشان داد که جمعیت ها دارای تفاوت معنی داری بودند (‮‭0/01‬‭> p). ‬از این آزمایش میتوان نتیجهگیری کرد که جمعیت های میانه و ارسباران با بیشترین کارایی مصرف آب، متعلق به مناطق معتدل میباشند و با بررسی مقایسه میانگین صفت کارایی مصرف آب و صفات جوانه زنی معلوم می شود که برتری درصد و سرعت جوانه زنی در آزمایشگاه نمی تواند معیاری برای برتری در کارایی مصرف آب باشد. در فاز دوم، به منظور بررسی مولفه های تحمل به کم آبی در ‮‭12‬ اکسشن از گونه ‭Agropyron cristatum ‬بذرهای هر اکسشن در اوایل پاییز‮‭1383‬ در گلدان کاشته شدند. پس از سپری کردن دوره سرما، در بهار سال ‮‭1384‬ بوته ها به زمین انتقال یافتند. اجرای رژیم آبیاری و اعمال تیمارها از ‮‭15‬ خرداد با نصب تشتک تبخیر در وسط مزرعه صورت گرفت. تیمارها شامل 3 رژیم آبیاری بدون تنش، تنش ملایم و تنش شدید بودند. در مرحله برداشت ویژگی های زنده مانی، درصد پنجه بارور، طول برگ پرچم، طول پدانکل، ارتفاع بوته، طول سنبله، تعداد سنبلچه، عملکرد سنبله و عملکرد کاه اندازه گیری و ثبت گردید. نتایج نشان داد که میزان رطوبت بر درصد زنده مانی، طول برگ پرچم، طول سنبله و تعداد سنبلچه جمعیت ها تاثیر معنی داری نداشت در حالی که بر درصد پنجه بارور، طول پدانکل، ارتفاع بوته و عملکرد کاه و عملکرد کاه اثر معنی داری داشت. در مقایسه میانگین ها، جمعیت پرور(سمنان) با %‮‭85‬ بالاترین و جمعیت های ارسباران و سمیرم با %‮‭45‬ کمترین درصد زنده مانی را داشتند. از نظر درصد پنجه بارور جمعیت میانه با %‮‭50‬ کمترین درصد پنجه بارور را نشان داد. از نظر عملکرد سنبله، جمعیت سمیرم با ‮‭3/6‬ گرم در بوته و از نظر عملکرد کاه، جمعیت پرور(سمنان) با ‮‭6/1‬ گرم در بوته بیشترین عملکرد را داشتند این مطالعه نشان می دهد که میزان رطوبت بر زنده مانی جمعیت ها تاثیر معنی داری ندارد. بنابراین نتیجه تحقیقات گذشته که ‭Agropyron cristatum ‬را گیاهی متحمل به خشکی معرفی می کنند همخوانی دارد. همچنین طول برگ پرچم، طول سنبله و تعداد سنبلچه جمعیت ها تحت تاثیرمیزان رطوبت قرار نگرفتند. اگرچه ویژگی های درصد پنجه بارور، طول پدانکل، ارتفاع بوته، عملکرد سنبله و عملکرد کاه تحت تاثیر رژیم آبیاری قرار گرفتند. واژه های کلیدی‭: Agropyron cristatum‬، کارایی مصرف آب ، محیط هیدروپونیک، جوانهزنی، کم آبی و عملکرد