محسن فتحی نجفی
فاطمه واحدی
محسن مهرورز
عباس زارع
ناصر محمدی پور
علی اسحاقی

ایجاد یک ایمنی مناسب برای حیوان در مقابل آنتی ژن و یا تهیه آنتی سرم های مصرفی که هزینه کمی برای تولید کننده داشته باشند از اهمیت بالایی برخوردار می باشد. لذا استفاده از انواع حامل های آنتی ژنی که بتوانند در انتقال آنتی ژن و در تحریک سیستم ایمنی موثر باشند می تواند هزینه های تولید کنندگان را کاهش و بر کیفیت تولید محصول موثر باشد. کیتوزان بعنوان یک ادجوانت طبیعی با مزایای مختلف از جمله غیر سمی بودن،سازگاری و تجزیه پذیری زیستی، قیمت کم و عدم ایجاد واکنش آلرژیک مورد توجه قرار گرفته است. در این تحقیق ابتدا شکل های مختلف تولید کیتوزان با درصد ها مختلف بررسی و نتایج آن نشان داد که ذارات مناسب با اندازه میکرو تا نانو می توانند از درصد های مختلف کیتوزان و ‭TPP ‬تهیه گردد. اما بارگیری و یکنواختی آن منوط به روش های اختلاط و پاشش می باشد که در این تحقیق با استفاده از آزمون های صورت گرفته ذارات مختلف تهیه گردید. ذارات تهیه شده با استفاده از پارتیکل سنج مورد بررسی و در تکرار های مختلف ذارات با اندازه های میکرو و نانو ( حداقل ‮‭150‬ نانومتر) تهیه گردید. این ذارات دارای یکنواختی مناسب و با توان بارگیری بالایی می باشند. عکس برداری الکترون میکروسکوپی ‭SEM ‬و ‭TEM ‬نشان داده که ذارات تهیه شده دارای اندازه متناسب با نتایج پارتیکل سنج می باشد. در ادامه این بررسی سم مار جعفری بعنوان آنتی ژن بر روی ذارات کیتوزان بارگیری شده و به خرگوش برای یک نوبت تزریق شد. با خون گیری های انجام شده در زمانهای متفاوت برای حالت های مختلف ادجوانتی کیتوزان و کنترل مشخص شده که میکرو ذارات کیتوزان توان بالایی در ایجاد ایمنی در حیوان نسبت به دیگر موارد دارد. این اختلاف در آزمون های انجام شده بین ادجوانت کیتوزانی و روغنی بیش از 3 برابر می باشد. با توجه به اینکه میکروپارتیکل های کیتوزان نوعی حامل با قابلیت آزادسازی برای آنتی ژن می باشند،انتظار می رود که پس از یک مرحله موفق تهیه میکروذرات و بارگیری،این ذرات بتوانند آزادسازی را بتدریج و با سرعت قابل قبول انجام دهند. بنابراین تا زمانی که این ذخایر آنتی ژنی در بدن باشند کاهشی در سطح آنتی بادی همانند آنچه که در موارد عادی رخ می دهد روی نخواهد داد. با توجه به نتایج بدست آماده ازاین تحقیق و تحقیقات دیگر محققا ن می توان گفت که کیتوزان در حالت های مختلف می تواند در افزایش کارایی واکسن و همچنین کاهش هزینه های تزریق و تهیه آنتی ژن موثر باشد. اگرچه تهیه و آماده سازی کیتوزان می تواند به روش های مختلف صورت بگیرد اما یکی از موارد مهم و اساسی در استفاده بهینه از کیتوزان باردار اندازه ذارات تهیه شده بسته به نوع آنتی ژن و همچنین توان بارگیری آن می باشد. از طرفی کاهش دفعات تزریق برای دستیابی به کم کردن میزان آنتی ژن یکی از موفقیت های دیگر این طرح در نظر گرفته شد که در مقایسه با کنترل کاملا متفاوت بوده و قابلیت بررسی دقیق در تولید واکسن های را دارد. با توجه به کارایی های کیتوزان پیشنهاد می شود جهت بکارگیری مناسب از نتایج بررسی مطالعات مختلف بر روی آنتی ژن ها متفاوت در تهیه واکسن در قالب طرح های کاربردی مورد توجه قرار گرفته و یک مدل پایلوت در موسسه جهت تولید یکی از محصولات استراتژیک با استفاده از ادجوانت کیتوزانی صورت گیرد.