بررسی اثرات خشکسالی بر وضعیت منابع آب زیرزمینی دشت گربایگان و ارایه راهکارهای مدیریتی با استفاده از مدل ریاضی ‭MODFLOW‬

خشکسالی آب زیرزمینی از جمله مخاطرات طبیعی است که به دلیل متاثر شدن سامانه آب زیرزمینی از خشکسالی اقلیمی بوجود میص آید. در این خشکسالی ابتدا مقدار تغذیه تنزل یافته، سپس افت تراز سطح ایستابی و در نهایت کاهش تخلیه از منابع آب زیرزمینی را به دنبال دارد. منشا خشکسالی کمبود بارش بوده و آن بسته به میزان کاهش بارش و طول دوره خشکسالی ممکن است تمامی اجزای سیکل هیدرولوژیکی (جریان رودخانهصها، رطوبت خاک و آب زیرزمینی) را تحت تاثیر قرار دهد. فراوانی و شدت خشکسالی آب زیرزمینی در مقیاس حوزه آبخیز مشخص میصشود. اگرچه وقوع تمامی خشکسالیصها در ارتباط با کمبود بارش می-باشد با این حال خشکسالی هیدرولوژیکی با یک تاخیر زمانی نسبت به خشکسالی هواشناسی و کشاورزی شروع میصشود. بدین مفهوم که زمان طولانیصتری لازم است تا اثرات خشکسالی را در بخشصهای مختلف سیکل هیدرولوژی مانند رطوبت خاک، جریان رودخانه و آب زیرزمینی دیده شود. با این تفاسیر هدف از تحقیق حاضر پیشصبینی بیلان و تراز سطح ایستابی آب زیرزمینی تحت سناریوصهای مختلف خشکسالی در دشت گربایگان فسا واقع در جنوب شرقی ایران و با استفاده از مدل ریاضی ‭MODFLOW ‬می-باشد. در این تحقیق 4 سناریو خشکسالی شامل ترسالی، وضعی ت نرمال، خشکسالی متوسط و خشکسالی شدید مورد توج ه قرار گرفت. میزان بارش با استفاده از شاخص ‭SPI ‬برای هر یک از سناریو-ها پیشصبینی شده و با برقراری رابطه رگرسیونی بین میزان تغذیه (طبیعی و مصنوعی) و میزان بارش در دورهصهای واسنجی، بهترین تخمینصگر برای پیشصبینی مقدار تغذیه برای هر یک از گزینهصهای اعمال شده انتخاب گردید. نتایج بر اساس هیدروگراف آبخوان نشان میصدهد که بیلان آب زیرزمینی تا سال ‮‭1375‬ مثبت بوده بهصطوریصکه در سال ‮‭1372‬ میزان ذخیره به مقدار 6 میلیون متر مکعب افزایش یافته حال آنصکه از سال ‮‭1376‬ ذخیزه آبخوان کاهش یافته و در سال ‮‭1385‬ کمبود ذخیره به حد اکثر مقدار خود به میزان ‮‭2/27‬- میلیون متر مکعب رسید. همچنین پیشصبینی بیلان آب زیرزمینی نشان میصدهد که با تغییر سناریو از حالت ترسالی به خشکسالی شدید میزان ذخیره نیز بهصترتیب بین ‮‭1/7‬- تا ‮‭2/27‬- تغییر خواهد کرد؛ در این راستا تراز آب زیرزمینی هم در شرایط مختلف خشکسالی تغییر خواهد کرد و در مناطق با تراکم بیشصتر چاهصهای بهرهصبرداری افت بیشصتری رقم خواهد خورد. واژگان کلیدی: خشکسالی آب زیرزمینی، ‭MODFLOW‬، بیلان آبی، دشت گربایگان

کلیدواژه ها:

خشکسالی ، آب زیرزمینی ، آب های زیرزمینی ، فسا (ایران) ، فارس (استان) ، دشت گربایگان ، مدل های ریاضی ، مدل سازی ، بیلان آب شناختی