محمد کریمی
ابوالقاسم حقایقی مقدم
محمدرضا حداد
عارف نبئی
رضا ابراهیمی

این پژوهش در سه بخش شامل: 1- بررسی وضعیت کمی و کیفی منابع آب زیرزمینی و نقش آن در اقتصاد منطقه، 2- اندازه-گیری مزرعهصای راندمان آبیاری و 3- ارایه راهصکارهای اجرایی جهت کنترل کمیت و کیفیت آب زیرزمینی انجام شد. نتایج نشان داد که تخلیه کل سالانه آب زیرزمینی توسط چاهها و قنوات ‮‭254‬ میلیون مترمکعب و کسری مخزن ‮‭97‬ میلیون مترمکعب است. آنالیز شیمیایی ‮‭48‬ نمونه آب چاه و 3 نمونه آب قنات نشان داد که از شمال شرقی دشت به طرف حاشیه های دشت مقدار ‭EC ‬از حدود ‮‭1700‬ تا بیش از ‮‭15000‬ میکروموس بر سانتی متر افزایش می یابد. کیفیت ‮‭74/51‬ درصد نمونهصهای آب زیرزمینی آنالیز شده، برای آبیاری مناسب نیست. متوسط کارایی مصرف آب آبیاری محصولات عمده زراعی در منطقه ‮‭0/49‬ کیلوگرم بر مترمکعب می باشد. متوسط راندمان کاربرد آب در مزارع انتخابی‮‭43/59‬ درصد بدست آمد. مهمترین راهصکارها جهت کنترل کمیت و کیفیت آب زیرزمینی عبارتند از: جلوگیری از افزایش غیر مجاز ساعات کارصکرد چاهها (میزان حجم اضافه برداشت سالیانه توسط این چاهها ‮‭121‬ میلیون مترمکعب میصباشد)، توسعه روشهای نوین آبیاری از جمله آبیاری تحت فشار و آبیاری سطحی مکانیزه جهت افزایش راندمان کاربرد آب در مزارع، کاهش سطح زیرکشت محصولات زراعی و باغی به یک سوم سطح زیرکشت فعلی، خریداری و پلمپ چاههای دارای شوری بیش از ‮‭7500‬ میکرو موس بر سانتیمتر توسط دولت و تجهیز چاههای برقی منطقه به کنتورهای هوشمند و کنترل حجم بهرهصبرداری از چاهها. کلمات کلیدی: آب زیرزمینی، مدیریت پایدار، دشت مه ولات، خراسان رضوی