مهدی مقیم
محمد پورکاظمی
سهراب رضوانی
فرامرز لالوئی
فرامرز باقرزاده افروزی
مهتاب یارمحمدی
داود کر
محبوبه نیرانی
محمدجواد تقوی

تاس ماهی ایران ‭(Acipenser persicus) ‬یک گونه با ارزش تجاری در جنوب دریای خزر است . به منظور مدیریت پایدار ذخایرتاس ماهی ایران ، نیاز به شناسایی جمعیت ها ، ساختار جمعیتی و همچنین وضعیت حفاظتی آنها در زیستگاه طبیعی شان داریم. همچنین برای توسعه یک برنامه حفاظتی برای تاس ماهی ایران در دریای خزر نیاز به آگاهی از تنوع ژنتیکی آن داریم که داد های آن با استفاده از نشانگر مولکولی قابل اعتمادی جمع آوری شده باشد. نشانگر ملکولی ریزماهواره یا میکروساتلیت، نشانگر مناسبی برای این مطالعه می باشد. در این تحقیق میکروساتلیت های خاص تاس ماهی ایران شناسایی ، جداسازی و آغازگر های اختصاصی آن بسط ‭(develop) ‬داده شد، . برای این منظور با استفاده از روش جذب بیوتین، کتابخانه ‭DNA ‬تاس ماهی ایران برای دو موتیف میکروساتلیت دی نوکلیوتید شامل ‭(GA‬، ‭GT) ‬و دو موتیف تترانوکلیوتید ‭( GATA‬، ‭GACA ) ‬غنی سازی شد .پس از کلون در وکتور و باکتری ‭Dh‬5 ‭E.coli ‬حدود ‮‭1800‬ کلونی سفید از کتابخانه ژنومی تاس ماهی ایران جدا سازی شد. از روش فیلترهیبریداسیون‭( Filter Hybridization) ‬برای شناسایی و جداسازی کلنی هایی که محتوی توالی های میکروساتلیت تاس ماهی ایرانی بودند استفاده شدکه در بین آنها ‮‭350‬ کلونی مثبت شناسایی و تعیین توالی شدند . در بین توالی ها ‮‭81‬ توالی که کلیه شرایط لازم برای طراحی آغازگر را داشتند شناسایی شد . پس از حذف ‮‭13‬ توالی متشابه ، ‮‭68‬ جفت آغازگر اختصاصی میکروساتلیت تاس ماهی ایران بسط داده شد . آغازگر های اختصاصی تاس ماهی ایرانی با نام ‮‭01‬‭-Ape ‬الی ‮‭81‬‭-Ape ‬نامگذاری شدند.کلیه توالی های ‭DNA ‬و آغازگر های اختصاصی میکروساتلیت تاس ماهی ایران در بانک ژن ‭(GenBank ) ‬ثبت شد. آزمایش کارکرد و کارایی آغازگر های اختصاصی میکروساتلیت تاس ماهی با ‮‭24‬ ‭ PCR ‬نمونه از ‭DNA ‬تاس ماهی ایران روی ژل پلی آکریل آمید %6 نشان داد که از ‮‭68‬ جفت آغازگر، 6 آغازگر جایگاه مونومورف یا تک شکلی (‮‭20‬ ، ‭(monomorphic ‬آغازگر جایگاه چند شکلی تتراسومیک (‮‭18‬ ، ‭(tetrasomic ‬آغازگر جایگاه چند شکلی اکتاسومیک ‭(octosomic) ‬را تکثیر ‭(amplify) ‬کردند و ‮‭24‬ آغازگر هیچ جایگاهی را تکثیر نکردند یا الگوی باندها ضعیف و مبهم بودند. آزمایش کارکرد و کارایی آغازگر های اختصاصی میکروساتلیت تاس ماهی در چهار گونه ماهیان خاویاری دریای خزرشامل ازون برون ‭(A. stellatus)‬، شیپ ‭(A.nudiventris) ‬و فیل ماهی ‭(Huso huso) ‬و تاس ماهی روسی ‭(A. gueldenstaedtii) ‬نیز انجام شد. در حالی که برای تاس ماهی ایران و تاس ماهی روسی الگوی باندهای حاصل جایگاه های پلی سومیک چهار تایی یا بیشتررا نمایش دادند ، باندهای حاصل از آغازگر ها در ازون برون، شیپ و فیل ماهی جایگاه های چند شکلی دیسومیک‭) (disomic ‬را نشان دادند. این نشانگرها در مطالعات ژنتیک جمعیت انواع مختلف ماهیان خاویاری دریای خزر مفید و قابل استفاده می باشند. این گزارش اولین تحقیق از توسعه آغازگرهای ریزماهواره در بین آبزیان ایران و ماهیان خاویاری دریای خزر است.