ایجاد کلکسیون گیاهان دارویی نادر و در معرض خطر انقراض در باغ گیاهشناسی ملی ایران

حفظ و نگهداری ذخایر ژنتیکی گیاهان دارویی و معطر از وظایف مهم ملی می باشد. حفاظت از گیاهان دارویی با توجه به برداشت مستقیم آنها از طبیعت و رویکرد روز افزون به استفاده از داروهای گیاهی می بایست با سرعت برنامه ریزی و اجرا گردد. موثرترین و مهم ترین روش حفاظت از این گیاهان، حفظ آنها در رویشگاههای طبیعی است. به علاوه تلاش برای کاشت و اهلی کردن این گونه ها و زراعت آنها نیز قدم موثری است که فشار را از طبیعت برداشته و به این ترتیب به حفظ ذخایر ژنتیکی این گیاهان با ارزش کمک خواهد شد. در این طرح بذور مربوط به ‮‭59‬ گونه از گیاهان دارویی نادر، در معرض خطر و مورد استفاده در بازار دارویی ایران ویا جوامع محلی از مناطق مختلف کشور جمع آوری و در کلکسیونی با نام کلکسیون گیاهان دارویی و معطر نادر و در معرض خطر انقراض در باغ گیاهشناسی ملی ایران کشت گردیدند. از این تعداد ‮‭41‬ گونه در طی مدت اجرای طرح در این کلکسیون مستقر شده و پرورش یافتند و دوره های تجدید حیات طبیعی را نیز گذراندند. بذور ‮‭18‬ گونه در سال آخر اجرای طرح کشت گردیدند که نتایج مربوط به آنها به طور جداگانه و در طی سالهای آتی ارایه خواهد شد. بذور جمع آوری شده به صورت کاشت مستقیم در زمین قطعه مورد نظر، در داخل شاسی سرد و در گلخانه در شرایط رطوبت مه پاشی در داخل سینی های تکثیر کاشته شدند. بذور سبز شده به گلدانهای جداگانه منتقل و سپس در زمین اصلی کاشته شدند. کلکسیون شامل کرت های منظمی است که مساحت هر یک از آنها 8 متر بوده و با فواصل عمودی و افقی نیم متری از یکدیگر تفکیک گردیده اند. خاک قطعات با استفاده از کود حیوانی پاستوریزه اصلاح گردید. روش آبیاری قطره ای و بارانی برای قطعات بسته به ضرورت اجرا گردید. گیاهان مستقر شده بسته به نیاز تکثیر و در قطعات جداگانه کشت شدند. مراحل فنونولوژی آنها ثبت گردید. از گیاهان مستقر شده با روش قلمه و یا کاشت بذور در طی سالهای اجرای طرح تکثیر گردید و در مورد باز گردانیدن آن به رویشگاه اصلی و تقویت جمعیت های طبیعی آنها آزمایشات اولیه به عمل آمد. به طول کلی به جز چند مورد انگشت شمار، کلیه گونه های کاشته شده در کلکسیون به خوبی مستقر شده و تجدید حیات طبیعی داشته اند. گیاهان مستقر شده از خانواده های ‭Asparagaceae ‬یک گونه، ‭Alliaceae ‬یک گونه، ‭Compositae ‬یک گونه، ‭Iridaceae ‬یک گونه، ‭Lamiaceae ‬سی گونه و زیر گونه، ‭Solanaceae ‬یک گونه و ‭Umbelliferae ‬شش گونه می باشند. در نتیجه اجرای طرح ضمن ایجاد ژرم پلاسم با ارزشی از گونه های دارویی و معطر نادر و در معرض خطر در باغ گیاهشناسی ملی ایران، روش های کاشت، تکثیر و زراعت آنها مطالعه گردید و نتایج به مراکز ترویجی برای توسعه کاشت و زراعت گیاهان دارویی ارایه خواهد شد.