مسعود سلطانی نجف آبادی
حبیب تشکری میمند

اصلاح نباتات مبتنی بر تنوع و گزینش است. یکی از روشهای فراهم نمودن یا توسعه تنوع ژنتیکی، تشکیل کراسینگ بلوک با دخالت لاینهای واجد ویژگی های خاص است. در این پروژه، از سه مسیر مختلف اقدام به تهیه مواد ژنتیکی به منظور گسترش تنوع داخل ژرم پلاسم آفتابگردان شد: الف) انجام تلاقی برگشتی ‭(BC‬1) نتاج حاصل از هیبریداسیون بین گونه ای آفتابگردان با والد دوره ای (لاین ‭CMS‬‮‭19‬) هیبرید بین گونه ای حاصل از تلاقی ‭Helianthus debilis ‬و لاین نرعقیم ‭CMS‬‮‭19‬ که هیبریدی نرعقیم بود و در سال ‮‭1392‬ تهیه شده بود با والد نگه دارنده ‮‭19‬ ‭B-Line ‬تلاقی داده شد و نسل اول تلاقی برگشتی تهیه گردید. ب) خود گشنی هیبریدهای حاصل از تلاقی مرکب چهارگانه بین لاینهای اینبرد آفتابگردان در سال های ‮‭1391‬ و ‮‭1392‬ تلاقی های چهارگانه بین چندین لاین مطلوب و دارای مقاومت به بیماری ها (بیماری های زنگ، سپیدک کرکی، ماکروفومینا) و تنش خشکی انجام گرفت. در سال ‮‭1393‬ این تلاقی ها خود گشن شدند. لیکن مقدار بذر حاصله بسیار کم بود. بنابراین خود گشنی این تلاقی ها در سال آینده نیز بایستی تداوم یابد. ج) تشکیل کراسینگ بلوک با استفاده از لاینهای اینبردی متحمل به بیماری های سفیدک کرکی، زنگ، اسکلروتینیا، ماکروفومینا و تنش خشکی بوته هایی از لاینهای مقاوم به سپیدک کرکی (‮‭43‬‭-R)‬، زنگ (‮‭1031‬‭-R ‬و ‮‭14‬‭-R) ‬، مقاوم به ماکروفومینا ‭(R-‬‮‭140‬، M‮‭653-6‬، ‭LR‬‮‭44‬)، متحمل به اسکلروتینا (تک بوته های سلف شده انتخابی از جمعیت رقم مستر) و متحمل به خشکی ( ‮‭112‬‭-R-‬‮‭217‬، ‭AF‬‮‭84-81‬، ‭AF‬‮‭81‬و ‮‭81-196‬‭-AF ) ‬در مزرعه کشت و انواع تلاقی بین آنها با اخته سازی بوته های گرده دار انجام گرفت. واژه های کلمات کلیدی: آفتابگردان، مواد ژنتیکی، گونه وحشی، کراسینگ بلوک