رفعتا قاسمی
علی بزرگمهر
مهدی ایمانی
اکرم رجبیه

در این مطالعه با احداث کلکسیون پایه مادری صنوبر، خصوصیات فنولوژی، مشخصههای رویشی و مورفولوژی ارقام مختلف صنوبر در اراضی ایستگاه تحقیقات کهنهکند بجنورد مورد مطالعه قرار گرفت. در اسفندماه ‮‭1390‬ با استفاده از تعداد ‮‭35‬ رقم از گونه ها، کلن ها و کولتیوارهای مختلف صنوبر نسبت به احداث کلکسیون اقدام گردید. از هر کلن تعداد 9 اصله نهال یکساله به صورت (گروهی) با فواصل 3ا3 متر در عرصه کلکسیون کاشته شد. متغیرهای بررسی شده در این کلکسیون شامل قطر برابرسینه، ارتفاع، طول دمبرگ، عرض برگ و مطالعات فنولوژی (پدیده شناسی)، شامل آغاز برگدهی، شروع و پایان خزان و ویژگی های دیگری نظیر بررسی وضعیت انحنا ساقه اصلی درختان، فرم تنه، فرم جوانه، فرم تاج، رنگ دمبرگ و آفات چوبخوار مورد ارزیابی قرار گرفت. مطالعات فنولوژی صنوبرهای مورد مطالعه در کلکسیون طی سالهای مختلف نشان داد که فعالیت حیاتی آنها در محدوده زمانی اواخر بهمن تا اوایل اردیبهشتماه شروع شده و در اوایل آبان تا اواخر آذرماه خاتمه یافته است. ظهور پدیده های حیاتی شامل باز شدن و خزان برگها، در گونه ها و کلن های مختلف در زمانهای متفاوتی انجام شده و اختلاف زمانی بین ظهور این پدیدهها از چند روز تا چند هفته متغیر بوده است. ظهور این پدیده ها در سال های مختلف نیز بسته به دمای هوا در زمان های متفاوتی انجام گردیده است. از میان ارقام بررسی شده کلن های‮‭63/8‬ ‭Populus euramericana ‬‮‭40/92‬، ‭Populus deltoides ‬و ‮‭476‬ ‭Populus euramericana ‬با میانگین 4/،‮‭4/9 5‬ و ‮‭4/5‬ سانتی متر بیشترین رویش قطری و کلن های ‭Populus euramericana ‬‮‭40/92‬، ‭euramericana ‬‮‭476‬ ‭Populus ‬و ‭Populus euramericana robusta ‬با میانگین ‮‭38‬/،‮‭5/40 6‬ و ‮‭4/30‬ متر بیشترین رویش ارتفاعی را داشته اند. به لحاظ شکل و انحنا ساقه اصلی، کلیه کلن های‭Populus nigra ‬دارای تنههای کاملا صاف و مستقیم بوده اند و اکثر کلن های‭Populus euramericana ‬و ‭deltoides Populus ‬دارای تنه های مستقیم تا انحنا کم داشته اند و بیشترین میزان انحنا در طول تنه اصلی مربوط به کلن های ‭Populus euramericana ‬‮‭40/92‬، ‭x pacher Populus ‬و ‭Populus x generosa ‬بوده است. کلید واژه: صنوبر، کلکسیون، فنولوژی، مورفولوژی، تولید چوب، استان خراسان شمالی