غربال گری مرحله دوم گروه های دارای ژنوتیپ های متحمل به خشکی انتهای فصل در کلکسیون هسته نخود تیپ کابلی

خشکی، یکی از اصلی ترین عوامل محدودکننده عملکرد گیاه نخود به شمار می رود. از اینرو جستجو برای دستیابی به ژنوتیپ-های برتر که افزایش و ثبات عملکرد نخود را به دنبال داشته باشد بسیار حایز اهمیت است. در این تحقیق منابع ژرم پلاسم نخود کابلی که در مطالعه قبلی انجام گرفته در بانک ژن گیاهی ملی ایران بر اساس شاخص تحمل به تنش خشکی(STI ) به عنوان نمونه های متحمل به خشکی آخر فصل شناسایی شده و در گروه A طبقه بندی فرناندز قرار گرفتند مورد توجه قرارگرفته و نمونه هایی که با این ژنوتیپ های منتخب در گروه بندی اولیه برای تشکیل کلکسیون هسته در یک گروه قرار گرفته بودند با این پیش فرض که از نظر آماری میزان موفقیت در دستیابی به نمونه های متحمل در این گروه ها در مقایسه با بقیه گروه ها با احتمال بالا میسر است، انتخاب شدند. 300 نمونه از کلکسیون نخود کابلی بانک ژن گیاهی ملی ایران که جز گروه های دارای نمونه های ژنتیکی متحمل بودند در قالب طرح مشاهده ای در مزرعه پژوهشی بخش تحقیقات ژنتیک و بانک ژن گیاهی ملی ایران در اسفند ماه 1390 کشت گردید. بذور نمونه های تکثیر شده برای انجام کشت در سال های دوم و سوم آزمایش آماده شدند. کشت نمونه ها در نیشابور (ایستگاه تحقیقات کشاورزی محمد تونی) در دو آزمایش جداگانه شامل کشت آبی معمول منطقه با اعمال دوبار آبیاری پس از مرحله گلدهی (به عنوان کنترل ) و کشت دیم (به عنوان تنش خشکی آخر فصل) در قالب طرح آگمنت صورت پذیرفت. نتایج برآورد شاخص های مقاومت و حساسیت به تنش نشان داد که بین نمونه های ژنتیکی تنوع قابل ملاحظه ای وجود دارد. ترسیم نمودار چند متغیره بای پلات و بررسی نمونه های واقع در مجاورت بردارهای مربوط به شاخص های تحمل به خشکی نشان داد در سال زراعی 92-91 ژنوتیپ های KC215215، KC215375، KC216072، KC215211، KC215856، KC216223، KC215233، KC215989، KC215445، KC215384 وKC216193 ودر سال زراعی 93-92 ژنوتیپ های KC215724، KC215443، KC215712، KC215905، KC215911، KC216223، KC215458، KC215468 و KC215856 به دلیل اینکه بیشترین فاصله را از مرکز مختصات گرفته و در مجاورت بردار مربوط به شاخص تحمل تنش قرار گرفتند لذا متحمل ترین ژنوتیپ ها بودند. به طور کلی ژنوتیپ های بومی مذکور وضعیت بهتری در مقایسه با ارقام شاهد متحمل نظیر جم، آرمان وآزاد داشتند. نمونه های ژنتیکی KC216223 ، KC215856 ، KC215375، KC215445، KC215989 و KC216193 از گروه نمونه های ژنتیکی متحمل شناسایی شده در دو سال زراعی متوالی بودند. این نتایج نشان دهنده رفتار مشابه نمونه های ژنتیکی مذکور در دو سال زراعی مختلف با وجود اختلاف در شدت تنش خشکی رخ داده بوده و همچنین نشان دهنده پایداری این نمونه های ژنتیکی در شرایط تنش خشکی آخر فصل می باشد. نمونه ژنتیکی 6066 (از نمونه های نخود متحمل کلکسیون هسته)، در این مطالعه در هر دو سال زراعی به عنوان شاهد در کنار سایر نمونه های ژنتیکی مورد بررسی قرار گرفت و در این آزمایشات نیز در گروه نمونه های متحمل نخود کابلی جای گرفت.