جمع آوری و ارزیابی صفات زراعی مورفولوژیکی ذخایر توارثی شبدر شیرین موجود در ایران به منظور حفاظت و استفاده

وجود تنوع در منابع کشت و زرع از جمله علوفه یکی از راه کارها در کشاورزی پایدار است. از آنجا که شبدر شیرین (Melilotus spp) یکی از گیاهان علوفه ای با عملکرد مناسب برای استفاده در مزارع و به ویژه زمین های حاشیه ای است، لذا جمع آوری و ارزیابی این ژرم پلاسمگام موثری در حفاظت و بهره برداری از این گیاه در داخل کشور است. در این تحقیق با استفاده از دستورالعمل های استاندارد تعداد 257 تودهاز 21 استان جمع آوری شد. این نمونه ها از ارتفاع 11- متر از سطح دریا در بابلسر تا3090 متری در نور آیاد لرستان پراکنش داشتند. نمونه ها بطور عمده از مناطق غیر شور جمع آوری شدند ولی شش تودهاز مناطقی با شوری متوسط تا بالا جمع آوری گردید. مواد جمع آوری شده به همراه کلکسیون قبلی بانک ژن در مزرعه در اسفند 1392 و 1393 کشت شدند. گونه های M. albus، M. officinalisو M. indicusبه ترتیب با18، 232 و 44 توده در مجموعه شناسایی شدند. تمام توده های M. indicusیک ساله درصورتی که در دو گونه دیگر نمونه های یکساله، دوساله اختیاری و دو ساله اجباری مشخص شدند. تنوع مناسبی برای41صفت زراعی-مورفولوژیکی در کلکسیون دیده شد. در شرایط آزمایش و بر اساس آلودگی طبیعی تعداد 17 توده کاملا مقاوم به سفیدک سطحی بودند. همچنین توده های متحمل به سرما در مجموعه مشخص شدند. عملکرد خشک از 438 تا 3293 گرم در متر مربع با میانگین 4/1686 گرم بر مترمربع در تغییر بود. در تجزیه همبستگی بین زوج صفات، در برخی موارد همبستگی معنی داری مشخص گردید. در تجزیه رگرسیون چند متغییره به روش گام به گام عملکرد خشک با صفات مقاومت به سفیدک و ارتفاع ساقه رابطه معنی دار نشان داد. تجزیه به عامل ها و متعاقب آن پلات حاصل از دو عامل اول و همچنین تجزیه خوشه ای توده های با پتانسیل تولید بالای علوفه و مقدار کم کومارین را مشخص نمود. تجزیه دانکن برای وزن خشک مواد را به 25 گروه مختلف تقسیم نمود.توده هایی از استانهای مازندران و چهارمحال بختیاریبه عنوان نمونه های پرپتانسیل از نظر تولید علوفه و سایر صفات مناسب برای بکارگیری در برنامه های به نژادی پیشنهاد شدند. بذر توده های گونه خودگشن M. indicus احیا گردیدو همچنین بذر توده های دو گونه دگرگشندیگر عمدتا به روش OPو برخی از آنها به روش ایزوله با استفاده از قفسه استحصال گردید.کلمات کلیدی: ژرم پلاسم، شبدرشیرین، Melilotus ، جمع آوری، ارزیابی