عبدالکریم ذاکری
محسن یاسایی
فضل ا لله حسنی
حبیب اله قزوینی
صفر علی صفوی
ساسان رجایی
احمدرضا نیکزاد
حسین فقیه
محمد کاظم مصلایی
محمد جواد مینو
شکراله دهشور

زنگ زرد جو از بیماری های مهم جو در خیلی از مناطق دنیا و از جمله ایران می باشد. پروژه ی حاضر به منظور ارزیابی عکس العمل گروهی از ارقام و لاین های جو شامل 28 رقم تجاری، 31 لاین در دست معرفی و 36 لاین امیدبخش جو حاصل از آزمایشات اصلاحی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه ی نهال و بذر به همراه ارقام افتراقی و شاهد، نسبت به بیماری زنگ زرد جو در مرحله ی گیاه کامل در مزرعه (در سه منطقه زرقان، مرودشت و ممسنی) و در مرحله ی گیاهچه ای در گلخانه واحد پاتولوژی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه ی نهال و بذر در سال های زراعی 94-1393 و 95-1394 اجرا گردید. هر لاین یا رقم روی یک خط یک متری در مزرعه کاشت گردید. دو مزرعه مرودشت و زرقان در اواخر زمستان با جدایه ی شماره2-92 زنگ زرد جو که از منطقه پاسارگاد فارس جمع آوری شده بود، مایه زنی شدند. مزرعه ممسنی در معرض آلودگی طبیعی زنگ زرد جو قرار گرفت. جهت ارزیابی مقاومت های گیاهچه ای، ارقام و لاین های مذکور در شرایط گلخانه در دو سری کشت شدند. ژنوتیپ ها در مرحله دوبرگی به صورت جداگانه با دو جدایه ی زنگ زرد جو، به شماره های 2-92 از پاسارگاد و 1-95 از ممسنی استان فارس اسپورپاشی شدند. یادداشت-برداری از واکنش مواد مذکور نسبت به بیماری به ترتیب در مرحله ی گیاه کامل در سه نوبت به فاصله هفت تا 10 روز بر روی برگ پرچم و در مرحله ی گیاهچه ای نسبت به دو جدایه زنگ زرد جو ذکر شده دو تا سه هفته پس از آلودگی صورت گرفت. توسعه بیماری و شدت آلودگی در مرحله گیاه کامل در سال زراعی 95-1394 بیشتر از سال زراعی 94-1393 بود. بر این اساس یادداشت برداری های سال زراعی 95-1394 ملاک ارزیابی ارقام و لاین های مورد بررسی قرار گرفت. اکثریت ارقام و لاین ها در هر سه منطقه آزمایشی دارای واکنش حدواسط، نیمه حساسیت، نیمه حساسیت تا حساسیت و یا حساسیت (M, MS, MSS and S) نسبت به زنگ زرد جو بودند. تعداد کمتری از مواد دارای واکنش نیمه مقاومت ومقاومت (MR وR) نسبت به بیماری بودند. در آزمایش مرحله ی گیاهچه ای در شرایط گلخانه، اکثر ارقام و لاین ها دارای واکنش نیمه-حساسیت تا حساسیت نسبت به زنگ زرد جو بودند. ارقام و لاین های دارای ضریب آلودگی کمتر از 24 که مقاومت قابل قبول تجاری نسبت به بیماری داشتند در اولویت اول انتخاب قرار گرفتند. براین اساس از میان ارقام تجاری جو، ارقام نیک، بهرخ، فجر 30، نیمروز، صحرا، زرجو، ارس و لوت و از میان لاین های در دست معرفی و امید بخش جو به ترتیب تعداد 13 و 10 لاین که بیشتر آنها دارای مقاومت گیاه کامل و یا در ترکیب با مقاومت گیاهچه ای بودند در اولویت نخست انتخاب قرار گرفتند. در اولویت دوم انتخاب، ارقام یوسف و زهک و هفت لاین در دست معرفی و پنج لاین امید بخش جو با دارا بودن ضریب آلودگی 24 تا 35 و مقاومت حد واسط که اکثرا دارای مقاومت های گیاه کامل و یا در ترکیب با مقاومت های گیاهچه ای بودند، گزینش شدند. سایر ارقام و لاین ها دارای مقاومت قابل قبول تجاری نبودند. جدایه زنگ زرد جو پاسارگاد که روی ارقام افتراقیTopper، Hiproly، Abed Binder و Bancroft پرآزاری داشت، نژاد PSH-74 و جدایه زنگ زرد جو ممسنی با داشتن پرآزاری روی ارقام افتراقیTopper، Hiproly، Varunda و Abed Binder، نژاد PSH-90 تعیین شد.واژه های کلیدی: بیماری، نژاد، پرآزاری، نا پرآزاری، بیماری زایی، واکنش (عکس العمل)، مقاومت گیاه کامل و مقاومت گیاهچه ای