مهدی غفاری
سیامک رحمانپور
فرناز شریعتی
شهریار صفر پور حقیقی

تاثیر محدودیت آب از طریق قطع آبیاری در مراحل رویشی، گلدهی و پر شدن دانه به همراه آبیاری کامل به عنوان شاهد بر عملکرد و خصوصیات مورفو-فیزیولوژیکی هشت رقم آفتابگردان در قالب طرح بلوک های خرد شده با سه تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خوی مورد ارزیابی قرار گرفت. قطع آبیاری در مرحله گلدهی باعث بیشترین (38%) و در مرحله رویشی باعث کمترین (25%) خسارت به عملکرد دانه شد و لذا دوره گلدهی به عنوان حساس ترین مرحله نموی آفتابگردان به تنش خشکی شناخته شد. هیبرید فرخ با مقاومت بیشتر به محدودیت آب در مرحله رویشی، در تمام سطوح آبیاری بیشترین عملکرد دانه را نشان داد (3686، 2856، 2256 و 2506 کیلوگرم در هکتار به ترتیب در شرایط آبیاری مطلوب و تنش در مراحل رویشی، گلدهی و پر شدن دانه). در تنش مرحله رویشی آرماویرسکی و در تنش مراحل گلدهی و پر شدن دانه رکورد کمترین عملکرد دانه را نشان دادند، با این حال در تمام سطوح تنش هیبرید هایسان33 بیشترین میزان کاهش عملکرد دانه را نشان داد. در مراحل مختلف تنش خسارت به عملکرد دانه عمدتا از طریق کاهش تعداد دانه در طبق بود. تجزیه به مولفه های اصلی دو رقم فرخ و رکورد را به عنوان متحمل ترین و حساس ترین ارقام به تنش خشکی در سه مرحله رویشی، گلدهی و پر شدن دانه معرفی کرد. در شرایط تنش مرحله رویشی میزان رطوبت نسبی، در شرایط تنش دوره گلدهی قطر طبق و در شرایط تنش دوره پر شدن دانه شاخص کلروفیل از مهمترین عوامل تشکیل عملکرد دانه بودند. با تلفیق نتایج حاصل از تجزیه های مختلف هیبرید فرخ به عنوان متحمل ترین و هیبریدهایسان33 به عنوان حساس ترین ارقام در برابر محدودیت آب شناسایی شدند. در بین ارقام آزاد گرده افشان لاکومکا متحمل ترین و رکورد حساس ترین ارقام در برابر تنش خشکی بودند. هیبرید جدید SHF81-90 با پتانسیل عملکرد بالا حساس به خشکی تشخیص داده شد.کلمات کلیدیتنش خشکی، تجزیه به مولفه های اصلی، شاخص تحمل، مراحل رشد