بررسی نقش سازند گچساران درکاهش کیفی مخزن سد جره وبهبهان
نسخه کامل طرح پژوهشی منتشر نشده است و در دسترس نیست.
- من نویسنده این مقاله هستم
استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:
چکیده طرح پژوهشی:
سد جره در 35 کیلومتری شمال شرقی شهرستان رامهرمز در طول جغرافیایی 50َ °49 – 40َ °49 شرقی و عرض 30َ °31 – 25َ °31 شمالی قرارگرفته است. حوزه آبریز سد مخزنی جره دارای مساحتی در حدود 829 کیلومترمربع میباشد. تقریباً 170 کیلومترمربع از حوزه آبریز سد مخزنی جره از سازند گچساران تشکیلشده است. سد مخزنی مارون، در 15 کیلومتری شمال بهبهان در استان خوزستان، واقع شده و بیش از 500 کیلومتر مربع از حوزه آبریز آن نیز از سازند تبخیری گچساران پوشیده شده است. مساحت تقریبی منطقه 601 کیلومتر مربع است و در مختصات جغرافیایی " 30 ´10 °50 تا " 30 ´28 °50 طول شرقی و" 40 ´40 °30 تا " 30 ´58 °30 عرض شمالی واقع شده است. هدف از این مطالعه سنجش کیفی منابع آب مخزن سد جره و مارون از نظر عناصر عمده، بعضی عناصر فرعی، بیولوژیکی و محاسبه میزان انحلال بوده است. در این مطالعه چندین مقطع عرضی به فاصله 1 و 5/1 کیلومتری از همدیگر در مخزن سد جره و مارون انتخاب شده است. در هر مقطع عرضی به فاصله مناسب ایستگاههایی حهت نمونهبرداری تعیین شده است. در یک دوره دو ساله از ایستگاه های انتخابی، نمونهبرداری صورت گرفته است و در مجموع حدود 120 نمونه مورد سنجش قرار گرفت. نمونه ها جهت آنالیز خصوصیات فیزیکی(دما، pH،TSS)، شیمیایی شامل عناصر عمده(بی کربنات، سولفات، کلرید، کلسیم، منیزیم، سدیم و پتاسیم)، DO، BOD،COD ،عناصر فرعی(Fe، Pb، Zn، Hg، CO، F ، Cd و ...) و بیولوژیکی از قبیل آزمایشHPC، MPN، سالمونلا، شیگلا، کلبسیلا وآنتروباکتر مورد سنجش قرار گرفت. نتایج آنالیز کیفی نشان می دهد که تیپ آب مخزن سد جره سولفات کلسیم و سد مارون عمدتاً سولفات کلروره است که تحت تاثیر انحلال سازند گچساران قرار گرفته است و هر چند که برای شرب مناسب نمی باشد ولی برای کشاورزی قابل استفاده است. مجموع املاح آب ورودی به مخزن سد جره و مارون به ترتیب حدود 404 و 1007 میلی گرم در لیتر است، در صورتی که مجموع املاح آب خروجی از مخزن سد جره و مارون به ترتیب 975 و 1365 میلی گرم در لیتر است. از نظر بیولوژیکی در تمام ایستگاه های نمونه برداری آلودگی کلی فرم، توتال کلیفرم و باکتری هایی مثل سالمونلا و شیگلا در سد مارون مشاهده می شود و MPN و HPC به ترتیب بین 9 تا 29 و 2700 تا 4400 متغییر است. آنالیز عناصر سنگین سنگ و خاک مخزن سد ها نشان می دهند که غلظت هیچکدام از عناصر بیش از استاندارد نمی باشد. داده ها نشان می دهد که میزان انحلال سالیانه سازند گچساران در حوزه آبریز سد جره حدود 000/18 تن و در سد مارون حدود 118/98 تن می باشد. هر چند که کیفیت آب در مخزن سد مارون تقریباٌ یکنواخت است، ولی در مخزن سد جره از بالادست به سمت بدنه سد روندی کاملاٌ نزولی دارد. علاوه بر ارزیابی کیفی، مطالعات مورفولوژیکی و پهنه بندی سازند گچساران انجام شده است. راهکارهای مدیریتی که برای ارزیابی بهینه و بهبود کیفیت منبع آب سد جره و مارون ارائه شده است شامل: پایش کیفی، تغییر الگوی کشت، احداث بندهای کوچک خاکی است. استخراج نفت و گاز از مخازن مجاور سد مارون برای جلوگیری از نفوذ گاز به داخل مخزن توصیه می شود، چون در حال حاظر یکی از عوامل عمده تهدید کننده کیفیت آب سد مارون علاوه بر انحلال سازند گچساران نفود گاز به داخل سد مارون می باشد، چون منطقه لرزه خیز است.
پیش گفتار طرح پژوهشی
امروزه با در نظر گرفتن رشد جمعیت و توسعه روز افزون شهرها، همچنین گرمشدن کره زمین، کاهش آب رودخانهها و دریاچهها، آلودگی در مقیاس وسیع و افت شدید سطح ایستابی در دشتهای آبرفتی، توجه متخصصین و متولیان تأمین آب به مهار منابع آب سطحی در مخازن سد ها معطوف گردیده است. گزینه مناسب برای احداث سد در دره های عمیق بستر رودخانه ها می باشد که دارای لیتولوژی متراکمی می باشند. هر چند که در اکثر موارد محل ذخیره آب و مناطق مجاور آن تاثیر مخربی روی کیفیت آب ذخیره شده ندارد، ولی در مواردی سنگهای به شدت انحلال پذیر مثل ژیپس کیفیت آب ذخیره شده را تحت تاثیر قرار می دهد. در حوضههای کارستی همچون ژیپس علاوه بر سنگ های مخزن، خاصیت انحلال پذیری و آبهای ورودی از سنگ های مجاور مخزن نیز تاثیر به سزایی روی کیفیت آب مخزن می گذارد، چون در سنگهای سخت هدایت هیدرولیکی و وجود آب زیرزمینی تابعی از تخلخل ثانویه میباشد. افزایش تخلخل ثانوی در امتداد تقاطع آثار شکست و خطوارهها، امتداد درزهها، گسلها، سطوح بین لایهای و غیره صورت میگیرد. برای پیدا کردن عوارض ساختاری که مبین زونهای آبدار است، از عوارض سطحی مانند خطوارهها، نوع سنگ، الگوی آبراههها، مناطق خرد شده و هوازده، پوشش گیاهی با توجه به میزان وابستگی آنها به آب و وجود رطوبت در مناطق مختلف استفاده میشود که به این عوارض سطحی نمایانگرهای آب زیرزمینی اطلاق میشود.
مراجع و منابع این طرح پژوهشی: